و امتناع خالد از مصالحه و خراب کردن قنسرین،محاصره کردن ابو عبیده حلب و انطاکیّه،و قورس،و حصن سلمان،و تل عراز و یالس ۱و قاصرین را و فتح کردن ابو عبیده،و مصالحه اهل هریک از آن ولایات و عامل گذاردن بر هریک،و معاودت ابو عبیده به فلسطین،فرستادن ابو عبیده حبیب بن مسلمه را به جبل اللکام مدینۀ جرجر،و به حصن الحدث،و فتح کردن حبیب و مصالحۀ اهل ان نواحی،فرستادن ابو عبیده میسرة بن مسروق العبس را به غراس و مقاتله کردن و فتح نمودن او،فرستادن یزید بن ابی سفیان معاویه برادر خود را بامر عمر به قیساریّه و مقاتله معاویه با اهل آنجا و به قتل رسیدن هشتاد هزار نفر از رومیان و فتح آنجا به غلبه،فتح عمرو بن عاص بیسان را،مصالحه اهل اردن و عامل نمودن ابو الاعور را در اردن،اجتماع عسکر روم به سرداری ارطبون به جنادین و گذاشتن سپاه عظیم به رمله و ایلیاء و نزول عمرو بن عاص به جنادین،فرستادن علقمه بن حکیم الفراس و مسروق بن فلان العکّی را بر قتال ایلیاء و ابو ایّوب المالکی را بر قتال رمله.مقاتله کردن خود عمر و بارطبون و انهزام ارطبون به ایلیاء،فتح نمودن مسلمین به غلبه و فرار نمودن ارطبون از ایلیاء به مصر فتح نمودن عمر و غزة و سبسطیه و نابلس و مدینه لدرا،رفتن عمر به شام و گذاردن علّی بن ابیطالب علیه السّلام را در مدینه به جای خود،امر نمودن عمر به احضار امراء شام در جابیه،ورود عمر به جابیه و ملاقات امراء،مصالحۀ اهل ایلیا و رمله با عمر،رفتن عمر به بیت المقدّس و مصالحه با اهل آنجا،و خواهش اهل بیت المقدّس به حضور عمر در مسالحه که سبب آمدن عمر شد به شام.قسمت کردن عمر فلسطین را به دو نصف که یکنصف را به علقمه بن حکیم داد و او را در رمله گذارد،و نصف دیگر را به علقمه بن مجرز ۲داد و او را در یلیاء نشاند،و خود معاودت به مدینه نمود.قرار دادن عمر فرایض،مرسومات،عطایا، و نوشتن دیوان را برای تخلّف نشدن.واینست اول دیوان گذاشتن در اسلام،فارغ شدن سعد بن ابی وقّاص از قادسیّه،نوشتن عمر به سعد و امر کردن او را به رفتن مداین و مقاتله با عجم و گذاردن عیال و نسوان را به عتیق قادسیّه،رفتن سعد به جانب مداین غربیّه دجله،رسیدن مقدّمه سعد به سرداری زهرة بن الحوی التّمیمی به برس و تلاقی با بصهبرا ۱بزرگ عجم،انهزام عجم از برس و به قتل رسیدن بصهبرا و افتادن در نهر، آمدن بسطام دهقان برس و مصالحه کردن و بستن جسر،اخبار اجتماع عجم در بابل به زهره،ورود سعد به برس،رفتن زهره به بابل و اجتماع نخیرخان و مهران رازی،و مقاتله شدید زهره با آنها و گریختن آنها به مداین و کشته شدن فرخان و فیومان،نزول زهره میانه دیر، ۲و کوثی،مقاتله دیگر زهره در آنجا،بقتل رسیدن شهریار سردار دیگر عجم،ورود سعد به کوثی،رفتن زهره به بهرشیر،از مداین غربیه،آمدن شیرزاد دهقان ساباط و فرستادن وی نزد سعد و مصالحه وی و اجابت سعد،تلاقی پوران‌دخت، دختر کسری با مسلمین و فرار از آنجا به مداین شرقی دجله-کشتن هاشم بن عتبه شیرمالوف کسری را که قرطه نام داشت،ورود سعد به ظاهر بهرشیر،دیدن اعراب ایوان کسری را از دور،و تعجب آنها از آن بنا،و تذکر آنها وعده‌های رسول اللّه(ص) را،و وفای به آنها،حج گذاردن عمر در این سنه،وفات نوفل بن حارث بن عبد الطلب.
اروپا- بروز بعضی صنایع در مملکت فرانک و ترّقی کردن علوم،بنا کردن کلیسای سن‌دنی به حوالی پاریس.
[سنه ۱۶ هجری-سنه ۶۳۷ مسیحی]
آسیا- محاصرۀ سعد بن ابی وقاص بهرشیر مداین غربیّه دجله را تا دو ماه،و مقاتلۀ مسلمین همه روزه،و تنگ گرفتن کار بر آنها،و فتح لشکر اسلام در ماه صفر،و داخل شدن سعد به قهر و غلبه در آنمداین،و فرار اهل بهرشیر از معابر مخفیّه به تکریت، عبور لشکر اسلام از دجله به امر سعد به جانب مداین شرقیّه که ایوان ملوک عجم و طاق کسری آنجا بود،گویند در این سنه دجله کثیر المدّ،و زاید الماء بوده با وجود این به سعی عاصم بن عمرو و تقدم وی،لشکر اسلام از دجله عبور نمودند
