کرد که رئیس یک بنگاه، معرف یک پرورش[۱] اجتماعی عالی است که تا حدی ظرفیت مدیریت و ظرفیت فنی دارد (یعنی ظرفیت فکری) و نیز باید که تا حدی ظرفیت فنی در خارج از جو محدود فعالیت و ابتکار خود را دارا باشد؛ لااقل در رشته‌هایی از تولید اقتصادی که به پیشهٔ او نزدیک‌تر است (باید سازمان دهندهٔ توده‌های انسانی باشد، باید به «اعتماد» مشتریان به بنگاه و به خریداران کالا نظم و سازمان دهد وغیره…)
اگر نه همهٔ رؤسای بنگاهها، دست کم نخبه‌ای از آنان، باید بطور کلی قادر به سازمان دادن اجتماعی باشند - از مجموعهٔ ارگانیسم پیچیدهٔ خدمات خودشان گرفته تا ارگانیسم دولت. چون لازم است که بهترین شرائط را برای رشد طبقهٔ خود ایجاد نمایند. یا لااقل باید قابلیت این را داشته باشند که «مستخدمان» (کارمندان فنی) خود را که این نقش سازمان‌دهندگی ارتباط بنگاه با خارج را به عهده می‌گیرند، انتخاب کنند.
مشاهده می‌شود که روشنفکران ارگانیکی که هر طبقهٔ اجتماعی جدید با خود به وجود می‌آورد و در طی رشد تدریجی خود پرورش می‌دهد، در اغلب موارد «متخصص» در برخی از جنبه‌های یک فعالیت ابتدایی از نوع اجتماعی جدیدی است که طبقهٔ نوین آن را به وجود آورده است[۲].
خان‌های دوران ملوک الطوایفی نیز دارای میزان ظرفیت فنی در زمینهٔ
نظامی بودند و درست از زمانی که اشرافیت انحصار صلاحیت در زمینهٔ فنی-نظامی را از دست داد، بحران ملوک الطوایفی شروع شد. اما مسئلهٔ پیدایش روشنفکران در دنیای فئودالی و جهان کلاسیک ما قبل آن، مسئله‌ای است دیگر که باید جداگانه بررسی کرد. این پیدایش و پرورش راه‌هائی را پیموده‌اند و اشکالی بخود گرفته‌اند که باید بطور مشخص مطالعه شوند. بدین ترتیب می‌توان دید که تودهٔ دهقانان با آنکه دارای یک نقش اساسی در تولید بوده‌اند، روشنفکران خاص
- ↑ پرورش در برابر Elaboration گذاشته شده است (مترجم)
- ↑ در همین زمینه است که باید کتاب عناصر علوم سیاسی - «Elementi di scienza Politica» - بقلم Mosca را بررسی کرد. آنچه را که موسکا «طبقهٔ سیاسی» می‌نامد چیزی جز همین نوع روشنفکران گروه اجتماعی مسلط نیست. مفهوم «طبقهٔ سیاسی» موسکا، خیلی به مفهوم برگزیدگان «Elite» در آثار پاره تو Pareto نزدیک است. که خود تلاش دیگری است در توضیح پدیدهٔ تاریخی روشنفکران و نقش آن‌ها در زندگی دولت و جامعه. کتاب موسکا معجون غریبی است با خصلت جامعه شناسانه و پوزیتیویستی. به اضافه نظری مغرضانه در مورد سیاست روز که کتاب را از لحاظ ادبی زنده تر و قابل هضم تر می‌کند. (یادداشت گرامشی)
