واقعه بلافاصله فوت کرد.
***
این بود بطور اجمال وقایع مهمۀ جنگ چهل‌ساله شاهپور و روم. دست هیچ صنعتگری بر صخره‌های ایران منظره از این کشمکش دو دولت عظیم الشأن دنیای قدیم حجاری نکرده است،[۱] اما در کتب رومیان روایتی زنده و رنگین بقلم شخصی، که در این جنگ شرکت کرده و خود ناظر بعضی از وقایع مهمه آن بوده، دیده می‌شود.
مقصود آمیانوس مارسلینوس افسر رومی یونانی الاصل است، که سربازی متهور و تربیت یافته بود و با وجود انشاء مصنوعی که دارد، از روایت درجۀ اول بشمار می‌رود. این نویسنده از جنگهای ایران، که منجر بفتح قلعه آمیدا در سال ۳۵۹ شد، شرحی می‌نویسد، که از حیث دقت نظر هیچ روایتی به پای آن نتواند رسید.
در کردوئن،[۲] که از ولایات ارمنستان است، یک نفر ایرانی حکومت داشت، که بنام رومی ژوینین[۳] موسوم بود. این شخص چون در ایام جوانی در سوریه بعنوان گروگان زیسته بود، نسبت به تمدن رومی علاقه پیدا کرده و بلا شک بهمین جهت اسم رومی اختیار نموده بود. به هرحال در نهان نسبت به رومیان محبت داشت. آمیانوس با یک تن از یوزباشیان معتمد برسالت نزد ژوینین مذکور فرستاده شد، تا از حرکات لشکر ایران اطلاع حاصل کند. ژوینین یک نفر بلد باختیار او گذاشت و چون در روز سوم به بالای کوه رسیدند، مقارن طلوع آفتاب، همه کوه و هامون را پر از لشکر دیدند، پادشاه ایران ملبس به جامه‌های درخشان پیشاپیش آنها اسب میراند و گرومباتس[۴] پادشاه جدید خیونی‌ها، که مردی کامل و ضعیف‌البنیه لکن تیز
