خبر مرگ اردشیر و جلوس شاهپور را شنیده، به ایران بازگشته، در خوزستان بحضور شاهپور بار یافته است.[۱]
مانی از نجبای ایران بوده، بنا بر روایات موجوده، مادرش از خاندان شاهان اشکانی بود، که هنگام تولد مانی سلطنت ایران داشتند و ممکن است فاتک پدر مانی نیز از همین دودمان باشد.[۲] این فاتک از مردم همدان بود، ببابل مهاجرت کرد، در قریه‌ای در مرکز ولایت میشان[۳] مسکن گزید و با طایفه مغتسله، که یکی از فرق گنوستیک است و در آن تاریخ در نواحی بین فرات و دجله ساکن بود، آمیزش نمود[۴]. در اینجا مانی در سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ متولد شد. در طفولیت به آیین مغتسله تربیت یافت، اما بعد چون از ادیان زمان خود مانند دین زردشتی و عیسوی[۵] و مذاهب گنوستیک‌ها خصوصاً مسلک ابن دیصان[۶] و مرقیون آگاه شد، کیش مغتسله را انکار کرد. مانی چند بار مکاشفاتی یافت و ملکی بنام صاحب و قرین اسرار عالم و حقایق الهی را به او عرضه کرد، پس آنگاه سفری بهند کرد و در طی آن به دعوت پرداخت و پس از مراجعت به ایران، در اینجا نیز به دعوت خویش ادامه داد. و خود را فارقلیط، که مسیح ظهور او را خبر داده بود، معرفی کرد[۷]. مانی گوید «در هر زمانی
- ↑ مقایسه شود با شدر، گنومن ۹، ص ۳۴۹ و به عقیده شدر مقصود از هندوستان اراضی سند و قندهار است، که به شاهنشاهی ساسانیان تعلق داشته.
- ↑ رک: شدر، صورت اصلی الخ، ص ۶۹-۶۸، یادداشت ۴.
- ↑ شدر-حسن البصری، اسلام ۱۴، ص ۲۳.
- ↑ رک بالاتر ص ۶۰.
- ↑ ترجمه سریانی انجیل در حدود سال ۲۰۰ میلادی موجود بود. (قول رالفس Rahlfs رک بکتاب والدشمیدت-لنتس، ص ۳۴).
- ↑ راجع بنفوذ ابن دیصان در عقیده مانی رک به تفحصات وزن دنک ( AO، ج ۱۰، ص ۳۳۷ و ما بعد) و شدر (مجله تاریخ کلیسا ۱۹۳۱، ص ۲۱ بعد).
- ↑ فهرست: فلوگل، مانی، ص ۵۱ و ۸۵. در کفلایه (شمیدت-پولوتسکی، کشف آثار مانوی، ص ۵۳) این فرشته را «فارقلیط زنده» نامیده‌اند، مقایسه شود با شدر، گنومون ۹، ص ۳۵۲-۳۵۱.
