کتاب بوندهشن معروف به «بندهشن ایرانی»،[۱] عبارات مفصلی داخل شده است، که متعلق به عقاید زروانیه است. ولی در بعضی قسمت‌های آن تصرفاتی بقلم یک نفر غیر زروانی بعمل آمده است. عبارتی که در این فصل گنجانیده‌اند، گویا در متن اصلی بندهشن، که هر دو نسخه فعلی بندهشن از آن گرفته شده، موجود بوده است، زیرا که در نسخه «بوندهشن هندی» هم آثاری از آن دیده می‌شود.[۲]
اما راجع به آیین زروانیان مختصری در مقدمه[۳] این کتاب نگاشته‌ایم؛ اکنون مفصل‌تر از آن سخن میرانیم.
در یکی از عبارات گاثاها (یسنای ۳/۳۰) گوهر نیکی و گوهر بدی را باین عبارت نام برده‌اند: «دو گوهر قدیم همزاد، که توأمان اعظم نام دارند». بنابراین عبارت ظاهر چنین است که زردشت به اصلی اقدم، که پدر این دو گوهر بوده، عقیده داشته است.[۴] برطبق روایتی که از یکی از شاگردان ارسطو[۵] موسوم به اودموس رودیوس[۶] در دست است، معلوم می‌شود، که در زمان هخامنشیان راجع باین خدای
- ↑ دو باب دو نگارش بندهشن بالاتر ص ۷۵، یادداشت را ببینید.
- ↑ در متن نیبرگ عباراتی هست، که من بطرز دیگر تعبیر می‌کنم. ولی این اختلاف مربوط بکلیات مطالب او نیست.
- ↑ ص ۵۲. نگاه کنید بنونیست، دین ایرانی The I ersian Religion، فصل ۴ و مجله آسیایی،۱۹۲۹، ص ۲۸۷ و بعد، تحقیقات نیبرگ، که ذکر آن گذشت، و مقاله‌ای از شدر در مجله ادبیات آلمانی Deutsche Litesaturzeitung ،۱۹۳۲، ص ۲۱۱۳ و ما بعد.
- ↑ نیبرگ تعبیر دیگری کرده است (دین، ص ۱۰۲ و ما بعد.
- ↑ داماسیوس، de primis principiis، ج ۱، ص ۳۲۲.
- ↑ Eudemos Rhodlos
از مینوگی خرذ و قطعه از یک متن سریانی را (که ظاهراً متعلق بعهد ساسانیان است) بخط لاتین عینا نقل کرده و ترجمه آن را نیز آورده است. (نگاه کنید نیبرگ، ج ۲، ص ۸۵).
