اثری از آن باقی نیست، در پیش نظر داشته است. دینوری از راه نسخۀ مستقلی از خوذای‌نامگ استفاده کرده است و مندرجات نهایة‌الارب همان است، که دینوری آورده با قدری تفصیل، و از این دو حال خارج نیست، یا صاحب نهایه منبع اصلی خود را کتاب دینوری قرار داده بوده است، یا کتاب او و کتاب دینوری هر دو مأخوذ از منبع مشترکی بوده‌اند. روایات دیگری، که باز از خوذای‌نامگ گرفته شده، در کتابهای یعقوبی و مسعودی و کتاب مختصر مطهر و فردوسی و ثعالبی دیده می‌شود. سرچشمه اطلاعات فردوسی و ثعالبی یکی بوده است. در اکثر روایاتی، که مؤلفان مذکور از خوذای‌نامگ نقل کرده‌اند، مطالبی از سایر مآخذ پهلوی مثل آیین‌نامگ و گاهنامگ و تاج‌نامگ و اندرزها و رمانهای عامیانه گرفته و داخل نموده‌اند.
سرچشمه مشترکی که فردوسی و ثعالبی از آن بهره‌مند شده‌اند، خود حاوی اقتباساتی از اندرزها و رمانهای عامیانه ساسانیان بوده است و فردوسی مخصوصا از این دو سرچشمه اخیر استفاده بسیار کرده است.
اطلاعات بسیار مهم، که مأخوذ از روایات مختلف عهد ساسانیان است، بحد وفور در کتب منسوب به جاحظ (متوفی در ۸۶۹ میلادی) آمده است، مخصوصا در کتاب التاج،[۱] که انتساب آن را بجاحظ رشر[۲] تردید کرده است و بنظر ما این تردید صحیح نیست. در هر حال کتاب التاج ناقل روایات صحیحۀ قدیم است. تألیف دیگر بنام کتاب المحاسن و المساوی[۳] است، که محققا انتسابش بجاحظ
- ↑ چاپ قاهره (توسط احمد زکی پاشا)۱۹۱۴؛ مقایسه شود با گابریلی در مجله مطالعات مترقیه، دوره ۱۱(رم ۱۹۲۸)، ص ۲۹۲ و ما بعد.
- ↑ Rescher ترجمه‌هایی از آثار جاحظ، چاپ اشتوتگارت ۱۹۳۱، ص ۲۶۳ و ما بعد.
Excerpte und Uebersetzungen aen Sehriften des Gahiz.
- ↑ چاپ فان فلوتن Van Vloten ، لیدن ۱۸۹۸، ترجمه آلمانی رشر، ج ۱
