پل‌ها بنا کرده لیکن قبل از او نیز در ایران نظایر این ابنیه بسیار بوده است، از این که شکل پل‌ها و رباطها به یکدیگر شبیه است نباید چنین تصور کرد که تمام آنها از شاه عباس است چنان که پل قزل‌اوزون از نوادۀ او شاه صفی و کاروانسرای جمال‌آباد کار امیر دیوان شاه عباس ثانی و کاروانسرای سرچم از بناهای وزیر سلطان ابوسعید و از سه قرن قبل از اوست. این شباهت خواهی نخواهی نتیجۀ اتحاد احتیاج و محیط و آب و هوای مملکتی است که از قرن‌ها پیش چندان تفاوتی نیافته.
این کاروانسراها به علت استحکام و وضع قلعه و برج‌های زاویه‌دار آنها کاملاً از تعرض مصون بوده‌اند و یک مدخل بیشتر نداشته که در عقب سر در بلندی که از دیوارها خیلی بلندتر است ساخته شده و دورادور آن حجره‌هایی است که آنها را بالاخانه می‌گویند و همین کلمه است که ما از آن لغت بالکن[۱] را ساخته‌ایم.
در اطراف حیاط طویل انبار و اطاق‌های کوچکی است که این زمان به علت خرابه شدن بام‌های سنگین از خاک و سنگ پر شده. وقتی که انسان عدۀ کثیر مردم و حیوانات و مال‌التجاره‌هایی که در حجرات و اصطبل و انبارها می‌توانند جا بگیرند در نظر می‌آورد دچار تعجب می‌شود.
در جلوی سردر زاویه‌های بزرگی است به شکل طاق‌هایی بیضوی‌شکل که آنها را در داخل دیوار ساخته‌اند. گاهی هم‌سطح با زمین گاهی قدری بالاتر. این اطاق‌ها که آنها را با نقش‌ونگار آراسته‌اند برای عابرین و کسانی که وقت توقف ندارند پناهگاه‌های دلپذیر و بی‌خرجی است و با این که ارتفاع آنها چندان نیست باز زیاد مورد احتیاج عابرین قرار می‌گیرد و این نکته را از ساییدگی کف آنها به خوبی می‌توان دریافت.
۵ اکتبر = ۹ صفر
راه ما در امتداد مجرای زنجان‌رود است که هر دو طرف آن تقریباً بلاانقطاع در زیر درخت و زراعت پوشیده است.
در دست راست و چپ ما مخصوصا طرف دست چپ تپه‌های خاکی کم‌ارتفاعی که دیروز از دور مجموعه آنها را می‌دیدیم نمایان است و هیئت آنها شبیه به امواج دریایی
- ↑ Balcon: ظاهراً بالکن کلمه‌ای ایتالیایی یا آلمانی است و ابداً ارتباطی با بالاخانه یا پالکانه (پنجرۀ) فارسی ندارد. (مترجم)
