در آنجا میزیست تا اینکه در این سال دوباره بایران بازگشت و بطوریکه پیش گفته شد در ۴ دی ۱۳۰۶ خورشیدی برابر ۱۳۴۶ ق. در سن ۶۴ سالگی درگذشت احمد خان ملک ساسانی در کتاب یادبودهای سفارت از قول محمد علیشاه مینویسد: «یک روز در میان صحبت حرف از دوره نیابت سلطنت ناصرالملک همدانی بمیان آمد محمد علیشاه میگفت در صورتیکه پس از تاجگذاری سلطان احمدشاه مدت نیابت سلطنتش تمام شده بود ادعای یکسال حقوق کرد چون فاقد حق قانونی بود دولت ایران موافقت نمیکرد آنوقت لارد کرزن وزیر خارجه انگلیس را واسطه کرد و با اصرار او از دولت ایران ۱۵۹ هزار تومان پول زور گرفت».
ابوالنصر حاجی ابوالنصر میرزا حسام‌السلطنه امیر تومان پسر دوم سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه فاتح هرات در روز شنبه ۶ شعبان در سال ۱۳۰۴ ق. بمناسبت پنجاهمین سال سلطنت ملکه ویکتوریا از طرف ناصرالدینشاه برای تبریک
 |
ابونصر میرزا حسام‌السلطنه |
به لندن رفت و مسافرتش چند ماهی بطول انجامید محمد حسنخان اعتمادالسلطنه در این باب در یادداشتهای روزانه خطی خود چنین مینویسد: «شنبه ۲ جمادی الثانیه ۱۳۰۴: و صبح بدیدن مشیرالدوله[۱] رفتم یعنی مرا خواسته بود مشاوره کند که کی را بفرستد لندن بجهت تبریک سال پنجاهم سلطنت ملکه انگلیس و مقصود شاه این بود میخواهند شاهزاده‌ای بفرستند که از کیسه خود خرج کند و تعارفی هم بمشیرالدوله بدهند قرعه این کار باسم حسام‌السلطنه زده بودند که جوان است و جویای نام آمده من رفتم خانه حسام‌السلطنه او را از اندرون بیرون خواستم تفصیل را گفتم فی‌الفور قبول کرد بمشیرالدوله نوشتم». در سال ۱۳۰۵ ق. که حکومتهای متعدد زیر نظر و سلطه ظل‌السلطان و کامران میرزا پسران ناصرالدینشاه، بود از آنان منتزع گردید از جمله آن حکومتها حکومت گیلان بود که از کامران میرزا نائب‌السلطنه گرفته شد و در این تاریخ حسام‌السلطنه بجای ابوالفتح میرزا برادر بزرگ خود برادرزن کامران میرزا بحکومت آنجا منصوب و اعزام گردید و تا سال ۱۳۰۸ ق. حکومتش در گیلان ادامه داشت. در سال ۱۳۰۵ هجری قمری که حاکم گیلان بود برای تهنیت و تبریک ورود الکساندر سوم
- ↑ یحیی‌خان.
