اسمعیل میرزا اسمعیل متخلص به حیرت مترجم معروف تاریخ ایران تألیف سرجان ملکم از انگلیسی بفارسی که دو بار در بمبئی بطبع رسیده است متولد در سال ۱۲۵۴ هـ. ق. و وفاتش در بیست و چهارم جمادی‌الأولی سنه ۱۳۱۶ هـ. ق. در بمبئی اتفاق افتاد و سنش شصت و دو سال بود و در همین شهر در قبرستان ایرانیان مدفون شد.
اسمعیل اسمعیل خان خزیمه، سرسلسله خاندان علم که سالیان دراز در قاین و سیستان و بعضی قسمتهای دیگر حکومت داشته‌اند، میباشد. طائفه خزیمه اصلا از طوائف عرب بوده که در سال ۱۵۰ هجری در ایام خلافت منصور عباسی معروف بدوانقی خراسانیان بسرکردگی استادسیس و حریش سیستانی بر علیه خلافت بلکه بر ضد عرب قیام کردند و تمام خراسان را دوباره بتصرف خود در آوردند منصور حازم بن خزیمه را که از سرکردگان عرب بود بجنگ آنان و دفع غائله خراسان فرستاد حازم پس از یکسال گاهی با جنگ و گریز و گاهی بحیله و تدبیر خراسانیان را که مخالف سلطه عرب بر خود بودند شکست داده و خراسان را بتصرف خود در آورد لشگریان وی در نواحی خراسان مخصوصاً قسمت قهستان که معرب کهستان است توطن اختیار نمودند و پس از اینکه دست اعراب از ایران کوتاه شد و سلطه آنان برطرف گردید طوائف اعراب از قبیل خزیمه – شیبانی – عامری و غیره و غیره در ایران باقی ماندند و امروزه جنبه‌های عربی خود را بکلی از دست داده ایرانی شده‌اند. طائفه عرب خزیمه و سرکردگان آن تا اواخر دوره صفویه چندان اسم و رسمی از خود نداشتند در اواخر سلطنت شاه سلطان حسین و شاه طهماسب دوم صفوی بواسطه یاغی شدن رعایای افغانی ایران و تولید شدن هرج و مرج در سراسر مملکت بزرگان طائفه مزبور قدی علم کرده و نام و نشانی از خود در تاریخ باقی گذارده‌اند و اولین کسی که از این طائفه شهرت پیدا کرد و میتوان او را در حقیقت مؤسس و سرسلسله خاندان یکی از امراء و حکام بزرگ خراسان بشمار آورد همین اسمعیل‌خان است که از او تاریخ اهمیت خاندان علم آغاز میگردد و اینکه خاندان مزبور نام علم را برای نام خانوادگی خود برگزیدند بیشتر برای این است که علم‌خان پسر اسمعیل‌خان از جهت عرضه و کفایت از پدر بیشتر اهمیت پیدا کرده تا جائیکه شاه‌تراش شده و ضمناً خود داعیه سلطنت داشت و میخواست خودش شاه بشود و مهمترین افراد این خاندان: اسمعیل‌خان و علم‌خان اول و امیر علم‌خان سوم حشمت‌الملک میباشند. در سلطنت شاه طهماسب دوم و طلوع کوکبه نادرشاه حاکم قاین و فراه[۱] بود در سال ۱۱۴۶ هـ. ق. که محمدخان بلوچ والی خوزستان بر ضد طهماسب‌قلی‌خان نایب‌السلطنه (نادرشاه) قیام نمود و در نواحی جنوب ایران انقلابی برپا کرد طهماسب‌قلی‌خان نایب‌السلطنه فوراً برای دفع او عده‌ای در حدود دوازده هزار نفر سپاهی بسرداری طهماسب‌قلی‌خان جلایر حاکم اصفهان بفارس فرستاد و ضمناً تمام حکام دست نشانده محمدخان را تغییر داد و چون سرکردگان امرای خراسان مورد اطمینان او بودند از این جهت اکثر ولایات فارس را میان آنان تقسیم
- ↑ ایالت فراه بعلاوه حکومت قاین باسمعیل‌خان خزیمه تفویض، جهانگشای نادری ذیل وقایع سنه ۱۱۴۴ ق.
