۶-ناندانی، بعدی مؤسسات خصوصی بهداشتی است. بیمارستان‌ها آزمایشگاه‌ها درمانگاه‌ها پلی کلینیک‌ها و مطب‌های خصوصی همچنانکه در مورد مؤسسات فرهنگی دیدیم، به علت قلت بودجه و به علت ناتوانی دولت از بر آوردن احتیاجات مردم ناچار آزادی عمل به سرمایه‌های خصوصی در زمینه فرهنگ و بهداشت داده‌اند؛ چرا که بودجه فرهنگ مملکت یک چهارم تا یک سوم بودجه ارتش است و بودجه بهداشت یک سیزدهم. آن و آن وقت ببینید در این ۱۵ رساله اخیر چه مؤسسات خصوصی عظیمی مسؤول سلامت تن و روح مردم مملکت شدهاند و چه نظارت صفری در کار آن‌ها هست، و چه میلیونر سازنده‌اند همۀ. آن‌ها درست است که در اثر رقابتهای خصوصی در این بازار آزاد فرهنگ و بهداشت! کار‌های آبرومندی هم شده است و مؤسسات منظمی بوجود آمده که حتی حکومتهای ما در ایجاد آن‌ها درمانده بودهاند؛ ولی بحث در این است که وقتی ۸۰ درصد از مردم بیسوادند و بیش از این نسبت دسترسی به وسایل بدوی بهداشت ندارند و هنوز در دهات شکستن کمر و دست و پا را با لای پهن خواباندن معالجه می‌کنند جز ناندانی چه بخوانیم این مؤسسات‌تر و تمیز و آخرین مدل فرهنگی و بهداشتی را که در شهر‌های بزرگ گسترده است؟ و در آن‌ها و به وسیله آن‌ها فقط تظاهری به پیشرفت می‌شود و بعد نیز در آن‌ها فقط بورژوزای تازه به دوران رسیده عاشق رفاه، احساس امنیت می‌کند! و بعد نیز در آن‌ها و به وسیله آن‌ها روشنفکر جماعت را به نان و آب می‌رسانند تا از این راه او را از بحث در لاهوت و ناسوت نابسامانی‌های اجتماعی باز دارند
