آنهایی که طرز تفکر ارتجاعی دارند، اشخاص پیر و فرتوت یا مؤمن مقدس دیده میشوند. این جور آدمها اگر هم بخواهند نمی توانند هماهنگ شوند. هماهنگ شدن افتخاری نیست اما نشانه زرنگی و شهامت است. ص ۱۸
چنین به نظر میرسد که در کشورهای اسلامی در آن موقع که فرقه های گوناگون یکی پس از دیگری ظهور میکرد مسلمان به معنی مطلق خود وجود نداشت. و وحدت خارجی، اختلافات بی حد و حصر عقاید مذهبی را پنهان می‌داشت، و حتی مشربهای فلسفی که باطناً اسلام را مردود میدانست در ظاهر از آن به احترام یاد می کرد. این روش که برای حفظ شخص در مقابل سوءظن مردم بکار میرود و عبارت از اظهار مطالب بر خلاف اعتقادات قلبی است، در کشورهای اسلامی کتمان[۱] نامیده میشود... با مطالعه و بررسی زندگی مردم در دموکراسی های توده ای به این نتیجه میرسیم که مسأله کتمان در همه جا و در همه وقت بکار میرود.[۲]» ص ۱۹
گویا کافی است و از همین مقدار به راحتی میتوان دید که حکومت های ما نیز کم کم دارند با این روشها آشنا میشوند و روشنفکران ما نیز اگر با برداشتهای استعماری عمل نکنند، مجبورند به خدمت حکومت هامان در محیطی که به تقلید از دموکراسی های
