زاده) بوده منتشر شده و ما ذیلا از خلق بجای افلاك بحث مینمائیم.
اولین شماره روزنامه خلق که بجای افلاک در طهران منتشر شده در تاریخ ۳شنبه ۱۲ صفر ١٣۴۴ قمری مطابق ۱۰ شهریور ١٣٠۴ شمسی بوده است. در عنوان روز نامه خلق مرسس و صاحب و سردبیر ( میرزا ابراهیم خان ناهید ) یعنی همان مدیر افلاك نوشته شده و سرلوحه روزنامه مانند افلاك است. لازمست خوانندگان را بخاطر آوریم که روزنامه افلاك پس از توقیف (ستاره صبح) و این روز نامه پس از توقیف ناهید منتشر شده و بنابر این افلاك ، ستاره صبح خلق همه از حيث مطلب وكاريكاتورو سرلوحه نظیر روزنامه ناهید است. طرز انتشار ووجه اشتراك نيز با روز نامه ناهید تفاوتی ندارد. چنانچه وجه اشتراك خلق مانند ناهید سالیانه ۶٠ قران ، ششماهه ۳۰ قران تك نمره ۱۲ شاهی و اعلان صفحه آخر سطرى يك قرآن معين شده است . خلق روز نامه ایست اخلاقی ، فکاهی ؛ کاریکاتوری و هفته دو شماره روزهای شنبه و سه شنبه منتشر شده . این روزنامه مانند افلاک و ناهید در هشت صفحه بقطع وزیری بزرگ در مطبعه سربی ( تمدن . طهران ) طبع گردیده. راجع بتوقيف افلاك و انتشار خلق بجای آن در مقاله اساسی شماره اول ( شماره اول خلق ، شماره ۱۵ افلاك و مطابق سال پنجم روز نامه نگاری مدیر آنست . ) تحت عنوان ( مانع قانوني ! ) اينطور مینویسد : « بموجب مرقومه وزارت جليله معارف و اوقاف روزنامه آفلاك بواسطه عدم جواز تصوير طبع نشد و روزنامه خلق بجای افلاك منتشر میشود. دیده میخواهم که باشد شه شناس * تا شناسد شاه را در هر لباس ۲۰ در شماره اول پس از شرح مذکور تحت عنوان ( فاجعه مدينه منوره ) شرحی از شورش عمومی و تعطیل مجلس شورایملی ایران و اینکه امروز بواسطه اهانت وهابی ها بحرم مدینه و قبر خدیجه عزاداری و سوگواری عمومی می باشد چاپ شده. بطور خلاصه مندرجات خلق مانند ناهید عبارت از تنقید اوضاع حاضر و طرفداری از جمهوریت ایران با همان زبان انتقادی معمول روزنامه ناهید است خلق نیز دارای دو صفحه کاریکاتور میباشد . میتوان گفت آقای میرزا ابراهیم خان مدیر ناهید و خلق در اختراع و ابتکار مطالب و انتقاد از اوضاع بطرق مختلف کمتر در بین مدیران جراید و نویسندگان نظیر و مانند دارد. در روزنامه خلق دنباله رمان (گل آقا و گل تاج) که در روزنامه ناهید بعنوان پاورقی چاپ شده، طبع گردیده است . این رمان بسیار دلکش و شیرین وروان ووضع زمان استبداد را بخوبی نشان میدهد .
از شماره ٢۴ مورخ ۳ شنبه ۴ جمادى الاولى ١٣۴۴ قمرى مطابق ۳۰ آبان ۱۳۰۴ شمسی در سرلوحه روزنامه کلمه (خلق) خیلی ریز نوشته شده و بجای آن سال پنجم نوشته شده است . بدین ترتیب مدیر ناهید بخوانندگان و مشترکین میخواهد اینطور وانمود کند که این روزنامه همان ناهید است و بعلت توقیف بودن آن ناچار است در صفحه اول اسم (خلق) را در عنوان روزنامه بنویسد . تا شماره ۷۳ که آخرین شماره سال پنجم میباشد روزنامه بهمین وضع منتشر شده یعنی در سرلوحه «خلق» نوشته شده ولی در حقیقت همان روزنامه ناهید است شماره آخر سال پنجم در تاریخ
-٢۴٩-
