میرزا سید حسن کاشانی - از حوادث زندگی صاحب ترجمه یکی توقیف و تبعید مشارالیه است از ایران بکلکته قبل از اوان مشروطیت ، بدین نحو که چون میرزا علی اصغر خان اتابك با مرحوم موید الاسلام دشمنی خاصی داشت ، دستور داد بخانه میر سید حسن ؛ برادر آنمرحوم ریخته و او را بخانه عین الدوله حکمران تهران بردند . از آنجا عین الدوله میرسید حسن را یکسال در یکی از دهات خود موسوم به ( مبارك آباد ) روانه گردانید و در حقیقت نامبرده مدت یکسال در آنجا توقیف بود . ولى عاقبت بكلكته نزد برادرش تبعید شد و پس از دو سال تبعید بایران مراجعت کرد. مرحوم مويد الاسلام بنا بگفته کسروی هوادار و ستایشگر عين الدوله بوده و لذا رفتار او با میر سید حسن زیاد زننده و تند نبوده و بلکه از او طرفداری میکرده است .
در وقایع مشروطیت نیز بشرحی که در تاریخ مشروطه ایران ضبط است پس از بمباران مجلس جمعی از آزادی خواهان از قبیل سیدحسن نقی زاده سید محمدرضا مساوات وملك المتكلمين و چند تن دیگر پس از خروج از مجلس و رفتن بخانه عین الدوله و توقف نکردن در آنجا چون خانه بر سید حسن نزدیک خانه عین الدوله بوده بدانجا پناه میبرند ولی چون زن و فرزند میر سید حسن از ترس گرفتار شدن بدست قزاقان شروع بگریه و شیون مینمایند لذا آنان حاضر بتوقيف نگردیده و بیرون می آیند و بلافاصله بدست قزاقان گرفتار میشوند. خود میرسیدحسن در آب انبار خانه مخفی میشود و فردا یا همانشب خود را بسفارت انگلیس می رساند . مسلم است که اگر سفارت آنمرحوم و تقی زاده و دیگران را راه نمیداد بسرنوشت میرزا جهانگیر خان و ملک گرفتار میشدند . این پناهنده شدن میرسید حسن را از قتل نجات داد ولى بالاخره باتفاق چهار نفر دیگر از طرف محمد علی شاه بقفقاز تبعید گردیدند و بشرحی که قبلا یاد آور شدیم پس از رسیدن برشت ، چندی در آنجا توقف نموده و روزنامه حبل المتین را منتشر ساخته تا زمانی که مجاهدین از رشت و قزوین برداری محمد ولی خان سردار سپه و سردار محى بطهران حمله کردند، میرسید حسن نیز با آنها بطهران وارد شد و روزنامه را دو مرتبه دایر ومنتشر ساخت و بشرحی که قبلا نوشتیم موفق بنشر شش شماره روزنامه گردید که روزنامه دو چار توقیف و برای همیشه تعطیل گردید.
(۴۶٩) حبل المتين
روزنامه حبل المتین در شهر رشت بیدبری آقا میرزا سید حسن کاشانی تاسیس و در سال ۱۳۲۷ قمری منتشر شده است این روزنامه بشرحی که قبلا نوشتیم هنگا تبعید مدیر آن در شهر رشت تاسیس شده و شماره اول آن در محرم سال مذکور منتشر گردیده . نگارنده تا کنون نمونه از آن بدست نیاورده ولی بنابر آنچه برون در کتاب مطبوعات و شعر فارسی ( ص ۷۵ ) نوشته این روز نامه مدت سه چهار ماه انتشار یافته است . گفتار برون باید نزديك بحقیقت باشد زیرا دوران تبعید مرحوم کاشانی بیش از چند ماهی طول نکشیده و دو مرتبه بطهران باز گشته است .
-٢١٣-
