پیدا کردند و نویسنده آن سید جلال الدین کاشانی « موید الاسلام » بنيكي شناخته می بود وای راستی از سود جویان بوده و هر کجا سودی برای خود میداشته کوشش بنیکی توده و کشور را فراموش میکرده ۲۰ پس از این قسمت کسرو - موادی را ذکر میکند که مدیر حبل المتین از « نوزد وزیر گمرکات » و مظفرالدین شاه و محمد علی میرزا تعریف کرده. در پایان مینویسد حبل المتین جز از امین السلطان که زبان بحبل المتین زده بود از دیگران هر کسی وزیر شده چه پیش از مشروطه و چه در زمان استبداد صغیر و چه در زمان التيماموم روس و بسته بودن دار الشوری ، اور استوده و چاپلوسیها گونه.
ما با این قسمت از گفتار مرحوم کسروی درباره مدیر حمل البنين موافق نیستم و مرحوم - ويد الاسلام را مردی وطن دوست و خدمت گزار بیهن و آزادیخواه میشناسیم و اگر از کسانی هم بگفته کروی در روزنامه تعریف کرده باشد مصلحت وقت بوده و یا بعلت کارهای نیکی بوده که از آنها سر زده است . چه اگر مدیر حبل المتین مردی سود پرست و بقول کسروی از سود جویان بود باید پس میواند سال نامه نگاری لااقل ثروتی بدست آورده باشد در صورتیکه پس از فوت آنمرحوم غیر از مطبعه که روزنامه و آن چاپ میشده، چیز دیگری از وی باقی نمانده است . خدا رحمت کند مر حوم کسروی را ؛ نگارنده در طول مدت سه سال که نزد وی تاریخ ایران تلمذ میکردم هرگز نشنیدم که کسی را ستایش و تعریف نماید و بلکه همیشه سعی داشت نقاط ضعف مردان بزرگ را بیان نماید . منجمله روزی در اثنای درس سخن از خواجه نصیرالدین طوسی بیان آمد و طبق معمول کسروی از این دانشمند بزرك بد کوئی آغاز کرد و ويرا شريك در اعمال زشت هلاکو شمرد و مدعی بود که وی با نفوذی که در دربار خان مغول داشت میتوانست از قتل عام بغداد جلوگیری نماید.
مرحوم کروی در بین تمام سلاطین و امرا و فرماندهان و فضلا و دانشمندان فقط نادر شاه افشار را میتود و گاه و بیگاه از تعریف او خودداری نمیکرد . گفته های این مورخ درباره عمر خیام و سعدی و حافظ محتاج بنقل نیست و خوانندگان کم و بیش آنها را شنیده اند. قدری از مطلب دور شدیم ولی ذکر این قسمت لازم بود زیرا برای رفع اشتباه خوانندگان که مبادا تصور فرمایند نگارنده با گفتار مرحوم کسروی در باره مدیر حبل المتين موافقت دارم توضیح موضوع بالالازم و حتمی بود . برگردیم باصل مطلب: کسروی در همین بخش از تاریخ مشروطه ایران درباره علت جلوگیری اتابك در زمان مظفرالدین شاه از ورود روزنامههای فارسی بایران شرحی نوشته که نقل آن برای روشن شدن این قسمت از تاریخچه روزنامه حبل المتین بی مناسبت نیست. وی بنقل از تاریخ بیداری چنین مینویسد: «شیخ یحیی کاشانی گفتاری درباره نادرستیهای انجمن معارف و بد خواهیهای اتابک نوشته ( انجمن معارف واتابك كمك خرج دبتاز رشدیه را که شیخ یحیی آموزگار آن بوده دوقوف کرده بودند. مولف ) و برای چاپ شدن پروزنامه حبل المتین فرستاد و چون آن چاپ شد و بایران آمد، انجمن سری که برای بر انداختن اتابك تشکیل شده بود شیخ یحیی را خواست و بازه قالاتی نوشت و بحبل المتین
-٢٠٢-
