(۲۹۷) تمدن
روزنامه تمدن منتشر در رشت بمدیری مدیر الممالك ، روزنامه تمدن بیش از یگشماره در رشت منتشر نگردیده و این شماره مورخ بتاریخ ۲۹ ربیع الثانی ۱۳۲۷ قمری میباشد. از تسخیر طهران بدست ملیون در سال ۱۳۲۷ قمری و بازگشت پس آزادیخواهان ؛ مدیر الممالك بطهران باز گشته و برای بار چهارم روزنامه تمدن را منتشر ساخته است.
(۳۹۸) تمدن
شماره اول این دوره که مطابق سال چهارم تاسیس روزنامه است در تاریخ سه شنبه ۷ شوال ۱۳۲۸ قمری منتشر گردیده و از همین شماره ترجمه کتاب (انقلابات ایران) تاليف ويكتور برار فرانسوی که آنرا (موسوی) ترجمه نموده بعنوان پاورقی در روزنامه چاپ شده و این ترجمه مرتباً تا شماره ۷ روزنامه درج است . آغاز ترجمه کتاب بدین قرار است : « وثایق و حقایق امورات ایران را نمیتوان از اغتشاشات تجزیه کرد و من تنها کسی نیستم که چنین فهمیده باشم اما اذعان دارم که چنین موضوع سیاسی را که با اصول تجر به و استدلال مغربی مقایسه پذیر نیست تاکنون مصادف نشده ام....» شماره ۷ روزنامه در تاریخ یکشنبه ۱۰ ذیحجه ۱۳۲۸ و شماره ۲۸ آن در تاریخ جمعه ۲ ذیحجه ۱۳۲۹ قمری مطابق ٢٤ نوامبر ۱۹۱۱ میلادی در ۸ صفحه بقطع وزیری بزرگ و با چاپ سربی (طهران - مطبعه تمدان ( طبع و توزیع گردیده است . از دو تاریخ مذکور معلوم میشود روزنامه در سال چهارم بدون ترتیب منتشر شده محل اداره : طهران خیابان ناصریه معین شده است. انتشار روزنامه تمدن تا سال ۱۳۳۰ قمری ادامه داشته و در سال مذکور تعطیل گردیده است
میرزا رضا خان مدبر الممالك - ميرزا رضاخان از اهالی درند؛ از قصبات اصفهان است . مدتی علوم دینی را در مدارس اصفهان فرا گرفته و پس از آمدن بطهران در صف مدیران جراید واقع گردیده و بانوك قلم بدفاع از آزادی پرداخت است. اول دفعه که مدیرالممالك مورد بی مهری عمال دولتی واقع شد در زمان صدارت عین الدوله ( ۱۳۲۳ قمری ) و حکومت علاء الدوله در طهران بود که بدستور شخص اخیر شلاق خورد تفصیل این اجمال را در تاریخ بیداری ایران در جائیکه از کارهای خلاف قانون علاءالدوله ذکری نموده بدینقسم نقل کرده است: (سوم بی احترامی بمدير الممالك مدير روزنامه تمدن که چرا در وقتی که کالسکه عین الدوله از خیابان عبور کرد سنك بكالسكه خورده و بی احترامی بکالسکه صدر اعظم شد مدير الممالك جواب داد سنك خوردن بكالسكه چه ربطی بمن دارد در جواب گفت گلسنگه مقابل منزل شما که رسیده بود سنك باو زده شد مدیر الممالك گفت پس تقصير برصاحب خانه یا آنکه بالاخانه را در خیابان بنا کرده میباشد علاء الدوله بغضب رفت که این آخوند جوان با من سؤال وجواب میکند گفت بچه ها سزای این آخوند را بدهید. بیچاره مدبر الممالك که در آنوقت (مدیر الشریعه)
-۱۳۸-
