(۶۴۴) سروش
روزنامه سروش در شهر رشت در سال ۱۳۲۵ قمری منتشر شده است. (تاریخ مطبوعات برون ص ۱۰۲) برون اضافه می‌کند که رابینو در کتاب خود نامی از این روزنامه بمیان نیاورده و فقط روزنامه‌های سروش منتشره در اسلامبول و طهران را یادداشت کرده است.
(۶۴۵) سروش
روزنامه سروش در شهر اسلامبول بطور هفتگی تأسیس و شماره اول آن در ۱۲ جمادی الثانی ۱۳۲۷ قمری منتشر شده است. پس از انقلاب جمادی الاول ۱۳۲۶ قمری و مهاجرت عده از ایرانیان بصوب اروپا هنگامیکه این مهاجر بن باسلامبول وارد شدند، بکمک اجمن (سعادت ایرانیان مقیم اسلامبول) روزنامه بنام سر و ش تأسیس نموده و جمعاً پنج شماره از این روزنامه طبع و منتشر شده، مدیر و مؤسس روزنامه سروش، سید محمد توفیق و نویسندگان آن عبارت بودند از میرزا ابو الحسن خان معاضد السلطنه رئیس انجمن سعادت و مرحوم حاج میرزا یحیی دولت آبادی و میرزا علی اکبر خان دهخدا (نویسنده انتقادی روزنامه صور اسرافیل) و مرحوم حسین دانش.
معاضدالسلطنه وکیل رشت برای معالجه باسلامبول رفته بود و مرحوم حسین دانش نیز در شهر مذکور توقف داشت پس از ملحق شدن دهخدا و دولت آبادی بایرانیان مقیم اسلامبول در صدد نشر روزنامه بر آمدند ولی در رمضان سال ۱۳۲۷ قمری نظر بتلگراف هایی که از ایران بعده از این آقایان شده بود، عازم ایران شدند آخرین دسته که از این ایرانیان بازگشت نمود مرحوم معاضد السلطنه باتفاق دهخدا بود و بارفتن د هخدا بخصوص روزنامه سروش پس از نشر پنج شماره، برای همیشه تعطیل گردید. آقای دهخدا از مؤسسین و نویسندگان اصلی روزنامه بوده بقسمیکه مدیر روزنامه حکمت چاپ قاهره او را مؤسس سروش دانسته است. نامبرده در شماره ۹۲۶ روز نامه خو د مورخ ۱۵ رجب ۱۳۲۷ قمری می‌نویسد: « عفو الهی بکند کار خویش مژده و همت برساند (سروش) در این هفته به شماره از گرامی جریده (سروش) منظره اسلام و ل حکه بخامه جناب (میرزا علی اکبر خان دهخدا) دبیر جریده روح القدس منطبع طهران به اداره رسید. از مطالعه آن خرسند شدیم هر آنکس که روح القدس را خوانده است می داند که این دو بلبلان خوش الحان گلزار وطن چه ترانه‌ها سروده‌اند و در با داش این نیکو خدمات این دو آزاد مرد، میرزا جهانگیر خان مدیر پاک آنرا (در این جا اشتباهی رخ داده و مرحوم زعیم الدوله میرزا جهانگیر خان، مدیر صور اسرافیل ر ا بمدیر روح القدس اشتباه کرده است. مؤلف) فردای قلمه ۲۲ جمادی الاول بامر مستبد اعظم حضوراً پاره پاره نموده و نام آنرا جزء شهدا نوشته است. دبیر آن جناب میرزا علی اکبر خان، هم پس ار انزوا بشیوه مج کارانه خود را رهانیده و در ضمن مهاجرین وطن در فرنگستان در کشور سویس بطبع و نشر دو عدد از جریده بنام روح القدس پرداخته و پس از استقرار مشروطیت در استانبول بدانجا رفته جریده شیواتی سروش نام تأسیس
-۳۴-
