انوری (قصاید)/چو شاه زنگ برآورد لشکر از ممکن

by انوری

	چو شاه زنگ برآورد لشکر از ممکن			فرو گشاد سراپرده پادشاه ختن
	چو برکشید شفق دامن از بسیط هوا			شب سیاه فرو هشت خیمه را دامن
	هلال عید پدید آمد از کنار فلک			منیر چون رخ یار و به خم چو قامت من
	نهان و پدا گفتی که معنی‌ایست دقیق			ورای قوت ادراک در لباس سخن
	خیال انجم گردون همی به حسن و جمال			چنان نمود که از کشت‌زار برگ سمن
	یکی چو فندق سیم و یکی چو مهره‌ی زر			یکی چو لعل بدخشان یکی چو در عدن
	به چرخ بر به تعجب همی سفر کردم			به کام فکرت و اندیشه از وطن به وطن
	به هیچ منزل و مقصد نیامدم که درو			مجاوری نبد از اهل آن دیار و دمن
	مقیم منزل هفتم مهندسی دیدم			دراز عمر و قوی هیکل و بدیع بدن
	به پیش خویش باری حساب کون و فساد			نهاده تخته‌ی مینا و خامه‌ی آهن
	وزو فرود یکی خواجه‌ی ممکن بود			به روی و رای منیر و به خلق و خلق حسن
	خصال خویش چون روی دلبران نیکو			ضمیر پاکش چون رای زیرکان روشن
	به پنجم اندر زایشان زمام‌کش ترکی			که گاه کینه ببندد زمانه را گردن
	به گرز آهن‌سای و به نیزه صخره‌گذار			به تیر موی شکاف و به تیغ شیر اوژن
	فرود ازو بدو منزل کنیزکی دیدم			بنفشه زلف و سمن عارضین و سیم ذقن
	رخش زمی شده چون لعل و بربطی به کنار			که با نوای حزینش همی نماند حزن
	وزان سپس به جوانی دگر گذر کردم			که بود در همه فن همچو مردم یک فن
	صحیفه نقش همی کرد بی‌دوات و قلم			بدیهه شعر همی گفت بی‌زبان و دهن
	خدنگهای شهاب اندر آن شب شبه گون			روان چو نور خرد در روان اهریمن
	نجوم کرکس واقع بجدی درگفتی			که پیش یک صنمستی به سجده در دو شمن
	ز بس تزاحم انجم چنان نمود همی			مجره از بر این کوژپشت پشت‌شکن
	که روز بار ز میران و مهتران بزرگ			در سرای و ره بارگاه صدر زمن
	جلال دین پیمبر عماد دولت و ملک			مدار داد و دیانت قرار فرض و سنن
	جهان فضل ابوالفضل کز کفایت اوست			نظام ملک چنان کز نظام ملک حسن
	سپهر قدری کاندر زمین دولت او			شکال شیر شکارست و پشه پیل‌افکن
	به پای همت او نارسیده دست ملک			به شاخ دولت او ناگذشته باد فتن
	نه ثور دهر ز عدلش کشیده رنج سپهر			نه شیر چرخ ز سهمش چشیده طعم وسن
	ز بیم او بتوان دید در مظالم او			ضمیر دشمن او در درون پیراهن
	ز تف هیبت او در دلش ببندد خون			چنانکه بر رخ عناب و در دل روین
	به جنب رای منیرش سیاه‌روی خرد			به جای قدر رفیعش فرود قدر پرن
	به پیش دستش و طبعش گه سخا و سخن			دفین دریا زیف و زبان عقل الکن
	از آن جدا نتوان کرد جود را به حسام			بر آن دگر نتوان بست بخل را به رسن
	حکایتی است از آن طبع آب در دریا			روایتی است از آن دست ابر در بهمن
	هنر ز خدمت آن طبع یافتست شرف			گهر ز صحبت آن دست یافتست ثمن
	ابا به پیش تو دربسته گردش ایام			و یا به مدح تو بگشاده گیتی توسن
	یکی هزار کمر بی‌طمع چو کلک شکر			یکی هزار زبان بی‌نصیب چون سوسن
	جهان تنست و تو جان جهان و زنده بتست			جهان چنان که به جانست زندگانی تن
	به فر بخت تو دایم به شش نتیجه‌ی خوب			ز بهر جشن تو آبستن است شش مسکن
	صدف به گوهر و نافه به مشک و نی به شکر			شجر به میوه و خارا به زر و خار به من
	از آن سبب که چو اعداء و اولیاء تواند			به رنگ زر عیار و به عهد سرو چمن
	ز فر این بود آن سرفراز در بستان			ز شرم این بود این زرد روی در معدن
	ز بهر رتبت درگاه تست زاینده			ز بهر مالش بدخواه تست آبستن
	بسیط مرکز هامون به گونه گونه گهر			محیط گنبد گردان به گونه گونه محن
	اگرچه قارن و قارون شود به قوت و مال			مخالفت ز گزاف زمانه‌ی ریمن
	به خاک درکندش هم ستاره چون قارون			به باد بردهدش هم زمانه چون قارن
	وگر ز غبطت و غیرت به شکر تو ترنیست			زبان لال و لب پژمریده‌ی دشمن
	از آن چه نقص تواند بدن کمال ترا			چو سال و ماه به توفیق ایزد ذوالمن
	به مدحت تو زبان زمانه تر بودست			از آن زمان که ترا تر شده است لب به لبن
	همیشه تا که کند باد جنبش و آرام			هماره تا که کند ابر گریه و شیون
	به ابر جود تو در باد خلق را روزی			به باد بذل تو بر باد ملک را خرمن
	موافقان تو پیوسته یار نعمت و زر			مخالفان تو همواره جفت محنت و رن
	چو طبل رحلت روزه همی زند مه عید			به شکر ریت او رایت نشاط بزن
	هزار عید چنین در سرای عمر بمان			هزار بیخ خلاف از زمین ملک بکن