گرشاسپ‌نامه/قصه خاقان با برادرزاده

by اسدی توسی

	برادر بد آن شاه را ســـــــــــروری			خنیده به مردی به هر کشــــــوری
	پدرشان ز گیتی چو بربست رخــت			شدند این دو جـــــوینده تاج و تخت
	زمانی نشدشان دل از جنگ سیــــر			سرانجام خاقان یغــــــر گشت چیر
	برادرش کشته شد از پیـــــــش اوی			پس ماند از او ســرکشی کینه‌جوی
	دلیری که نامش تکین‌تاش بـــــــــود			همه ساله با عمّ بــــــه پرخاش بود
	نهان هر گهی تاختن ساختــــــــــــی			بـــــــــــــه تاراج بومش برانداختی
	زمانی ز کین پدر توختــــــــــــــــن			نیاســــــــودی از غارت و سوختن
	یکی بهره بگرفته بد کشـــــــــورش			شکسته بســــی گونه‌گون لشکرش
	همین هفته کآمد سپهبد فــــــــــــراز			همی خواست آمــد سوی جنگ باز
	در اندیشه خاقان گرفتار بـــــــــــود			کش از هر دوسو رزم و پیکار بــود
	به هم با مهان انجمن کرد و گفـــت			که گردن ندانم چــــــــه دارد نهفت
	از این پهلوان وز برادر پســــــــــر			ندانم چــــــــــه آورد خواهم به سر
	ز دو رویه دشمن ندانم برســـــــــت			نــــــه پیداست کاختر کرا یاورست
	چنانم که سرگشته‌ای روز تنـــــــگ			رهش پیش غرقاب وز پـس نهنگ
	کنون چاره جویید تا چون کنیــــــــم			که این خار از پــــــای بیرون کنیم
	ره آموز و روزه ده و چاره گــــــر			بوند این سه ســـــر بی پدر را پدر
	بسی رأی زد هر کس از روی کـار			سرانجام گفتند کـــــــــــای شهریار
	چـــــــــــو آتش نمایدت از دور دود			از آن بــه که سوزدت نزدیک زود
	شهان و بـــــــــــزرگان روی زمین			چه فـــرخ پدرت و چه فغفور چین
	همه باژ ضحـــــــــــــاک را داده‌اند			ز کامش بـــــــــــرون گام ننهاده‌اند
	فـــــــریدون از او به به‌فرنگ و فر			همیدون بـــــــــه داد و نژاد و گهر
	گراو را تو فرمان بری ننگ نیست			ترا با سپهــــــــدار او جنگ نیست
	هـــــر ان ریش کز مرهم آید به راه			تو داعش کنـــــــــی پیش گردد تباه
	همه کاخ و ایوان به بزم و به خوان			بیارای و این پهلوان را بخــــــوان
	بــــر او بر شمر هدیه چندان ز گنج			کس آسان شود هرچه دیدست رنج
	پـــــــــــس آن گه بدو از برادر پسر			بخوان نامه هـــــای گله سر به سر
	کـــــه او خود ز دشمن کشد کین تو			نهد بـــــــــــــر سپهر برین زین تو
	به‌دست کسان چون توان گشت شیر			نباید تـــــــــــــــرا پیش او شد دلیر
	پسندید خاقان و پیش گـــــــــــــــوان			بفرمود پاسخ ســـــــــــــوی پهلوان
	پس از نام و یاد جهان آفـــــــــــرین			ز دل بر سپهبد گرفت آفــــــــــرین
	دگــــــر گفت کز باژ و هدیه ز گنج			دهم هـــر چه گویی، ندارم به رنج
	ســــــــــزد شاه ایران اگر سرکشیت			که او را چـــــو گرد لشکر کشست
	اگـــــــر خواهد از من شه نام جوی			فرستم سرم بـــــــر طبق پیش اوی
	بدیـــــــــــــن باژ دو دیده گوهر کنم			ز تن پوستم بـــــــــــــــدره زر کنم
	ولــــــــــــــی ارزو دارم از تو یکی			که آری بـــــــه کاخم درنگ اندکی
	بــــــــــوی شاد یک هفته مهمان من			بیارای این میهن و مان مـــــــــــن
	به جای فریدون اگــــــــــــر دانی ام			گز این آرزو شــــــــــاد گردانی ام
	فرستاده را بـــــــــــــاره خویش داد			وز انـــــــــدازه دیبا و زرّ بیش داد
	کسی کردش و شـــــد فرسته چو باد			پیام آنچه بـــــــــد گفت و نامه بداد
	سپهدار از آن گفتهـــــا گشت رام			که پیغام بد بـــــــــــــا نوید و خرام
	ســـــــــــوی شاه با لشکر آغاز کرد			وز ان روی خاقان بشد ســـاز کرد
	هـــــــــــــــزار اسپ از فسیله گزید			دوره ده هـــــــزار از بره سربرید
	ز گاوان فربه همــــــــی چهل هزار			ز نخچیر و مرغتن فزون از شمار
	دو ره صد هــــــــــزار دگر گوسفند			همه کشت و بردشت و صحرافکند
	پذیره بـــــــــــــــــه پیش سپهدار شد			چــــو یکجای دیدارشان باز شد()
	به بر یکدگر را هـــــم از پشت زین			گرفتند این شـــــاد از آن آن از این
	به یکجای بودند هــــــوش هر دوان			همه راه هم پرسش و هـــــــم عنان
	سپهدار با هر که بــــــــــود از سپاه			نشستند بر خــــوان هم از گرد راه
	ز هر خوردنی ســـــاز چندان گروه			یکی دشت بــد گردش اندر دو کوه
	پـــــر از گور و نخچیر کوهش همه			به دشت اندر از گور و آهو رمـــه
	به هر گام جامی پـــــــر از لعل می			طبق‌های نقــــــــــل و درم زیرپی
	رده در رده کاسه و خــــوان و جام			فروزان به مجمر دورن عود خــام
	به زیـــــــــر از طوایف نهفته زمین			ز بر کله در کله دیبــــــــــای چین
	سپاهی ز شهد و شکــــــــــر ساخته			همه نیزه در دست و تیغ آختـــــــه
	گروهی بــــــــــــه پیکار رفته فراز			گروهـــــی به نخچیر با یوز و باز
	ز حلوا به هـــــــــــر صفی میوه‌دار			همه برکشان شکــــــــــرّ و قند بار
	طبق‌ها و جـــــــام از کران تا کران			به مشک و می اندوده و زعفــران
	سپهریست هــــــــــر جام گفتی مگر			مهش انگبین و ستاره شکــــــــــــر
	کمربسته در پیــــــش خوبان پرست			همه باده و بــــــــاد بیزان به دست
	چنان روشن از مــــــی بلورین ایاغ			کز او کور دیده به‌شب بی‌چـــراغ
	دم نای هــــر جای و چنگ و رباب			پراکنده مستان بــــــــــر آتش کباب
	گرفته خورش‌هـــا همه کوه و دشت			کشان پیشــکار آب و دستاروطشت
	به بوی خورش‌هــــــــــا ددان تاخته			زبر در هوا مــــــرغ صف ساخته
	نسشته به خــــــــوان یکسر ایرانیان			همه چینیان پیش بسته میــــــــــــان
	شب و روز خاقان پرستش نمـــــای			کمربسته پیش سپهبد به پـــــــــــای
	جدا خوانش هر روز دادی بــــلاش			یکی ابر بد ویژه دینار پـــــــــــاش
	ســــــــــــــــر هفته آمد نوندی فراز			که آورد لشکر تکین‌تاش بـــــــــاز
	زناکه خروشــــــــــــی برآمد به ابر			شد آن بزم بر سان کام هژیـــــــــر
	سپهبد به‌خاقان یغـــــر گفت چیست			چه‌لشکر رسید و تکین‌تاش کیست
	بگسترد خاقان ســـــــــخن سربه‌سر			گله هر چه بدش از برادر پســــــر
	سپهــــــدار گفت اینست غمری دلیر			کز اینسان از سر خویش سیــــــــر
	مـــــن اینجا و او رزمکوش آمدست			همانا که خونش به جوش آمدســت
	یکست ابلهان را شتـــــاب و شکیب			سواران بد را چه بالا چه شیـــــب
	ترا دل بدین غــــــــــــــم نباید سپرد			که تنها بس او را نریمان گـــــــرد
	گرش صدهـــــــزاراند گردان جنگ			همه درگه جنگ و کین تیز چنـگ
	ببینی که چــــون گویم ای شیر هین			که خونشان ستاند به شمشیر کیـــن
	چنان کن که شبــــگیر با یوز و باز			خرامیم مر جنگ را پیشبـــــــــــاز
	می و بزم کاینجاست آنجــــــــا بریم			نریمان زند تیغ و ما می‌خوریــــــم
	من از ویژه‌گردان گزینم هــــــــزار			تو بگزین هم از لشکر اندک سوار
	بدان تا چـــــــــــــو اندک نماید سپاه			دلیری کند دشمن، آید بــــــــــه راه
	مگر ناگهش ســـــــــــر به دام آورم			وز این کار فرجـــــــــام نام آوردم
	چــــــــــــو پرّ حواصل برآورد زاغ			برافروخت ز ایوان نیلــــــی چراغ
	همان نامزد کرد انـــــــــــــدک سپاه			ببردند و راندند یــــــــک هفته راه
	به‌بزم و به‌نخچیر برکوه و دشـــت			چنین تا به ژی دیدار گشــــــــــــت
	بر آن تیغ بژ از بر کوهــــــــــــسار			تکین‌تاش با جنگیان ده‌هــــــــــزار
	بگفتند از ایران دلیری ستـــــــــرگ			رسیدست نو با سپاهی بــــــــزرگ
	ز خاقان یغر جنگ تــــو خواستست			وز ایران نبرد ترا خاستســــــــــت
	ز تیغ بژ آمد به پایین کـــــــــــــــوه			بزد صف کین با سپه همگــــــروه
	نیامدش باک از دلیری که بـــــــــود			چو گرد سپه دیــــــــد بشتافت زود