گرشاسپنامه/آغاز داستان
ظاهر
سراینده دهقان موبد نژاد | ز گفت دگر موبدان کرد یاد | |||||
که بر شاه جم چون بر آشفت بخت | به ناکام ضحاک را داد تخت | |||||
جهان زیر فرمان ضحاک شد | ز هر نامه ای نام جم پاک شد | |||||
چو بگرفت گیتی به شاهنشهی | فرستاد نزد شهان آگهی | |||||
به روم و به هندوستان و به چین | به ایران و هر هفت کشور زمین | |||||
که با رأی ما هر که دل کرد راست | بجویند جمشید را تا کجاست | |||||
گرش جای بر کُه بود با پلنگ | و گر زیر آب اندرون با نهنگ | |||||
به خشکی چو یوزش ببندید دست | برآرید از آبش چو ماهی بشست | |||||
به درگاه ما هرکش آرد به بند | نباشد پس از ما چو او ارجمند | |||||
گریزان همی شد جم اندر جهان | پری وار گشته ز مردم نهان | |||||
جدا مانده از تخت و راهی شده | نیاز آمده پادشاهی شده | |||||
چه بی توشه تنها میان گروه | چو هم خفت نخچیر بردشت و کوه | |||||
به شهری که رفتی نبودی بسی | بدان تا نشانش نداند کسی | |||||
بدینگونه بُد تا درفشنده مهر | بگردید ده راه گرد سپهر | |||||
پس از رنج بسیار و راه دراز | بیامد ابر زابلستان فراز | |||||
یکی شهر دید از خوشی چون بهشت | در و دشت و کوهش همه باغ و کشت | |||||
نهادش نکو تازه و پر نوا | زمین خرم ، آبش سبک ، خوش هوا | |||||
پر از چیز و انبوه و مردان مرد | سپاهی و شهری یلان نبرد | |||||
که کمتر کس ار جنگ را خاستی | در آوردگه لشکری خواستی | |||||
بدو خسروی نامور شهریار | شهی کش نبد کس به صد شهریار | |||||
مر آن شاه را نام گورنگ بود | کزو تیغ فرهنگ بی زنگ بود | |||||
یکی دخترش بود کز دلبری | پری را به رخ کردی از دل بری | |||||
شبستان چو بستان ز دیدار اوی | ز زلفینش مشکوی مشکین به بوی | |||||
به کاخ اندرون بت ، به مجلس بهار | در ایوان نگار و ، به میدان سوار | |||||
مهش مشک سای و شکر می فروش | دور نرگس کمانش ،دو گل درع پوش | |||||
روان را به شمشاد پوینده رنج | خرد را به مرجان گوینده گنج | |||||
شده سال آن سرو آراسته | سه بیش از شب ماه ناکاسته | |||||
یلی گشته مردانه و شیرزن | سواری سپردار و شمشیرزن | |||||
شنیدم ز دانش پژوهان درست | که تیر و کمان او نهاد از نخست | |||||
هم از نامه پیش دانان سخن | شنیدم که جم ساخت هر دو ز بُن | |||||
نبد پَرّ بر تیر آنگه ز پیش | منوچهر شه ساخت هنگام خویش | |||||
زبد رَسته بُد شاه زابلستان | ز تدبیر آن دختر دلستان | |||||
زهر جای خواهشگران خاستند | ز زابل مر او را همی خواستند | |||||
نه هرگز به کس دادی او را پدر | نه روزی ز فرمانش کردی گذر | |||||
چنان بود پیمانش با ماهروی | که جفت آن گزیند که بپسندد اوی | |||||
مر او را زنی کابلی دایه بود | که افسون و نیرنگ را مایه بود | |||||
ببستی ز دو اژدها را به دَم | از آب آتش آوردی ، از خاره نم | |||||
نهان سپهر آنچه گفتی ز پیش | ز گفتار او کم نبودی نه بیش | |||||
بدین لاله رخ گفته بود از نهفت | که شاهی گرانمایه باشدت جفت | |||||
بزرگی که مانند او بر زمی | به خوبی و دانش نبد آدمی | |||||
پسر باشدت زو یکی خوب چهر | که بوسه دهد خاک پایش سپهر | |||||
کنیزک شده شادمان زان نوید | همی بد نهان راز ، دل پرامید | |||||
ز خواهنده کس پیش نگذاشتی | هرآن کآمدی خوار برگاشتی | |||||
نکردی پسند ایچ کس را به هوش | همیداشتی راز این روز گوش | |||||
چو جمشید در زابلستان رسید | به شهر اندرون روی رفتن ندید | |||||
خزان بد شده ز ابر وز باد تفت | سر کوهسار و زمین زرّ بفت | |||||
کشیده سر شاخ میوه به خاک | رسیده به چرخشت میوه ز تاک | |||||
گل از بادهٔ ارغوانی به رشک | چکان از هوا مهرگانی سرشک | |||||
بر سیب لعل و رخ برگ زرد | تن شاخ کوژ و دم باد سرد | |||||
رزان دید بسیار بر گرد دشت | بر آن جویبار و رزان بر گذشت | |||||
دو صف سرو بن دید و آبی و ناز | زده نغز دکانی از هر کنار | |||||
میان آبگیری به پهنای راغ | شنا بردر آب شکن گیر ماغ | |||||
خوش آمدش و بر شد به دکان ز راه | بر لختی در آن سایه گاه | |||||
یکی باغ خرم بد از پیش جوی | در او دختر شاه فرهنگ جوی | |||||
می و میوه و رود سازان ز پیش | همی خورد می با کنیزان خویش | |||||
پرستنده ای سوی در بنگرید | ز باغ اندرون چهرهٔ جم بدید | |||||
جوانی همه پیکرش نیکوی | فروزان ازو فرّه خسروی | |||||
به رخ بر سرشته شده گرد خوی | چو بر لاله آمیخته مشک و می | |||||
پریچهره را دید جم ناگهان | بدوگفت ماها چه بینی نهان | |||||
یکی گمره بخت برگشته ام | زگم کردن راه سرگشته ام | |||||
از آن خون با خوشه آمیخته | که هست رگ تاک رز ریخته | |||||
سه جام از خداوند این رز بخواه | به من ده رهان جانم از رنج راه | |||||
کنیزک بخندید و آمد دوان | به بانو بگفت ای مه بانوان | |||||
جوانی دژم ره زده بر دَرست | که گویی به چهراز تو نیکوترست | |||||
ز گیتی بدین در پناهد همی | سه جام می لعل خواهد همی | |||||
ندانم چه دارد می لعل کام | که نز خوردنی برد و نز میوه نام | |||||
برافروخت رخ زآن سخن ماه را | چنین پاسخ آورد دلخواه را | |||||
که برنا اگر چیزجز می نخواست | بدان پس مهمانیی خواست راست | |||||
می و نقل و خوان خواست و آوای رود | رخ خوب و شادی و بانگ سرود | |||||
بیامد به در با کنیزک به هم | بدید از در باغ دیدار جم | |||||
جوانی به آیین ایرانیان | گشاده کش و تنگ بسته میان | |||||
شده زرد گلنارش از درد و داغ | به گرد اندرش گرد م پر زاغ | |||||
چنان با دلش مهر در جنگ شد | که برجانش جای خرد تنگ شد | |||||
بماندش دو گلنار خندان نژند | بجوشید پولادش اندر پرند | |||||
دو گویا عقیق گهرپوش را | که بنده بدش چشمهٔ نوش را | |||||
به می درسرشت وبه در در شکفت | به پروین بخست و به شکر بسفت | |||||
گشاد و جهان کرد ازو پرشکر | مه مهرروی و بت سیمبر | |||||
به جم گفت کای خسته از رنج راه | درین سایه گا ه از چه کردی پناه | |||||
کرایی بدین جای جویان شده | چنین در تک پای پویان شده | |||||
مگر زین پرستنده کام آمدت | که چون دیدی اش یاد جام آمدت | |||||
کنون گر به باده دلت کرد رای | از ایدر بدین باغ خرم درآی | |||||
بدو گفت جم کای بت مهرچهر | ز چهر تو بر هر دلی مهر مهر | |||||
ز شاهانی ار پیشه ور گوهری | پدر ورز گر داری ار لشکری | |||||
که بازاریان مایه دانند و سود | کدیور بود مرد کشت و درود | |||||
به چیز فراوان بوند این دو شاد | ندانند آمرغ مرد و نژاد | |||||
سپاهی به مردی نماید هنر | بود پادشازادگان را گهر | |||||
تو زین چار گوهر کدامی بگوی | دلم را رهِ شادمانی بجوی | |||||
بت زابلی گفت ازین هر چهار | نی ام من جز از تخمهٔ شهریار | |||||
پدر دان مرا شاه زابلستان | ندارد بجز من دگر دلستان | |||||
وز او مرمرا هست فرمان روا | که جفت آن گزینم کم آید هوا | |||||
بر جوی منشین و جایی چنین | بدین باغ ما اندرآی و ببین | |||||
که گر رای می داری و می گسار | هَمت می بود ، هم بُت مشک سار | |||||
جم از پیش دانسته بُد کار اوی | خوش آمدش دیدار و گفتار اوی | |||||
به دل گفت کاین ماه دژخیم نیست | گر از راز آگه شود بیم نیست | |||||
کر در جهان خوی زشت ار نکوست | به هر کس گمان آن برد کاندر اوست | |||||
به مردم خردمند نامی بود | که مردم به مردم گرامی بود | |||||
خرامید از آن سایهٔ سرو و بید | سوی باغ شد دل به بیم و امید | |||||
چمن در چمن دید سرو سهی | گرانبار شاخ ترنج و بهی | |||||
رخ نار با سیب شنگرف گون | بدان زخم تیغ و بدین رنگ خون | |||||
یکی چون دل مهربان کفته پوست | یکی چون شخوده زنخدان دوست | |||||
تو گفتی سیه غژب پاشنگ بود | و یا در دل شب شباهنگ بود | |||||
همی رفت پیش جم آن سعتری | چمان بر چمن همچو کبک دری | |||||
چو سروی که با ماه همسر بود | بر آن مه بر از مشک افسر بود | |||||
سرگیس در پای چنبر کشان | خم زلف بر باد عنبرفشان | |||||
رسیدند زی آبگیری فراز | زده کله زرّ بفت از فراز | |||||
کیانی نشستنگهی دلپذیر | گزیدند بر گوشهٔ آبگیر | |||||
کنیزان گلرخ فراز آمدند | همه پیش جم در نماز آمدند | |||||
پرستنده دختر به آیین خویش | ز خوالیگران خوان و می خواست پیش | |||||
جم اندیشه از دل فراموش کرد | سه جام می از پیشِ نان نوش کرد | |||||
ز دادار پس یاد کردن گرفت | به آهستگی رأی خوردن گرفت | |||||
نه بنشسته از پای و نه نیز مست | همی خورد کش لب نیالود و دست | |||||
از اورنگ و آن بازو و برز و چهر | فرومانده بُد دختر از روی مهر | |||||
همی دید کش فرّ و برزکییست | ولیکن ندانستش از بن که کیست | |||||
به دل گفت شاهیست این پر خرد | کزینسان نشست از شهان در خورد | |||||
ز لؤلؤ و بیجاده بگشاد بند | برآمیخت شنگرف و گوهر به قند | |||||
به جم گفت می دوست داری مگر | که جز می تو چیزی نخواهی دگر | |||||
هم از پیش نان با می آراستی | هم از در برون جام می خواستی | |||||
جمش گفت دشمن ندارمش نیز | شکیبد دلم گر نیابمش نیز | |||||
به اندازه به هرکه او می خورد | که چون خوردی افزون بکاهد خرد | |||||
عروسیست می شادی آیین او | که شاید خرد داد کابین او | |||||
به زور آنکه با باده کستی کند | فکندست هرگه که مستی کند | |||||
ز دل برکشد می تف درد و تاب | چنان چون بخار از زمین آفتاب | |||||
چو بیدست و چون عود تن را گهر | می آتش که پیدا کندشان هنر | |||||
گهر چهره شد آینه شد نبید | که آید درو خوب و زشتی پدید | |||||
دل تیره را روشنایی میست | که را کوفت غم ، مومیایی میست | |||||
به دل می کند بددلان را دلیر | پدید آرد از روبهان کار شیر | |||||
به رادی کشد زفت و بد مرد را | کند سرخ لاله رخ زرد را | |||||
به خاموش چیره زبانی دهد | به فرتوت زور جوانی دهد | |||||
خورش را گوارش می افزون کند | ز تن ماندگی ها به بیرون کند | |||||
بدم مانده راه و می خوردنم | بدان بد که تا ماندگی بفکنم | |||||
تو می ده مگو کاین چسان و آن چراست | مبر مهر بر بیش و کم کژ و راست | |||||
خورش باید از میزبان گونه گون | نه گفتن کزین کم خور و زآن فزون | |||||
خورش گر بود میهمان را زیان | پزشکی نه خوب آید از میزبان | |||||
همان گه گمان برد دختر ز مهر | که اینست جمشید خورشید چهر | |||||
بدان روزگار آنکه بود از شهان | که فرمان ضحاک جست از جهان | |||||
همه چهر جم داشتند آشکار | به دیبا و دیوارها بر نگار | |||||
بدان تا هر آنجا که پیکرش بود | گر آید بدانند و گیرند زود | |||||
همین دلبر آگه بُد از کم و بیش | که جم را چه آمد ز ضحاک پیش | |||||
بدش پارهٔ پرنیان کبود | نگاریده جمشید بر تار و پود | |||||
پژوهش همی کرد و نگشاد راز | چنین تا ز خوان اسپری گشت باز | |||||
از آن پس به آب گل و بوی خوش | بشستند دست و نشستند کش | |||||
هم اندر زمان بر کله زرنگار | ز بگماز و رامش گرفتند کار | |||||
بر آورد رامشگر کابلی | رهِ رود با خامهٔ زابلی | |||||
هوا ابر بست از بخور عبیر | بخندید بمّ و بنالید زیر | |||||
پرستار صف زد دو صد ماهروی | طرازی بتانِ طرازیده موی | |||||
همه طوق دار و همه حُله پوش | به شمشاد مشک و به بیجاده نوش | |||||
چه با ناز و شادی چه با بوی و رنگ | چه با عود و مجمر چه با نای و چنگ | |||||
هنوز از زمانی فزون شادکام | نپیموده بد شاه با ماه جام | |||||
که جفتی کبوتر چو رنگین تذرو | به دیوار باغ آمد از شاخ سرو | |||||
نر و ماده کاوان ابر یکدیگر | به کشی کرشمه کن و جلوه گر | |||||
فروهشته پَر گردن افراخته | چو نایی دم اندر گلو ساخته | |||||
به هم هر دو منقار برده فراز | چو یاری لب یار گیرد به گاز | |||||
پریرخ به شرم آمد از روی جم | ز بس ناز آن دو کبوتر به هم | |||||
به خنده لبان نقطه میم کرد | شباهنگ در میم دونیم کرد | |||||
ز ترک چگل خواست چینی کمان | به جم گفت کای نامور میهمان | |||||
ازین دو کبوتر شده جفت گیر | کدامست رایت که دوزم به تیر | |||||
بدو گفت جمشید کای کش خرام | نزیبد ز تو این سخنهای خام | |||||
از آهو سخن پاک و پردخته گوی | ترازو خرد سازش و سخته گوی | |||||
تو هستی زن و مرد من پس نخست | ز من باید انداز فرهنگ جست | |||||
زن ارچه دلیرست و بازور دست | همان نیم مردست هر چون که هست | |||||
زنان را ز هر خوبی و دسترس | فزونتر هنر پارساییست بس | |||||
هنرها ز زن مرد را بیشتر | ز زن مرد بد در جهان پیشتر | |||||
سزا آن بُدی کز نخستین کنون | مرا کردی اندر هنر آزمون | |||||
به من دادی این تیر و چرخ اندکی | کز این دو کبوتر بیفکن یکی | |||||
که تا من فکندی یکی را ز پای | مگر پوزش آوردمی هم به جای | |||||
دلارام را بر رخ از شرم کی | سمن لاله شد لاله لؤلؤ ز خوی | |||||
شدش خستو آن ماه و خواهش نمود | نهادش کمان پیش و پوزش فزود | |||||
به یادش یکی جام جم در کشید | پس آن چرخ کین را به زه بر کشید | |||||
بگفت ار دو بال و پر ماده راست | بدوزم پس آن کم خوش آید مراست | |||||
بدین در مراد جم آن ماه بود | همان ماه معنیش دریافت زود | |||||
خدنگ از خم چرخ برکرد شاه | به زخم کبوتر ز صد گام راه | |||||
خدنگین الف از خم ی و دال | برون راند و بردوختش هر دو بال | |||||
طپان ماده بفتاد و نر برپرید | بیامد همان جا که بد آرمید | |||||
به زابل نبد هیچ زورآزمای | که آن چرخ کردی به زه سرگرای | |||||
بدانست دلدار کان ارجمند | بود پور طهمورث دیوبند | |||||
بسش آفرین خواند بر فر و هوش | به یادش یکی جام می کرد نوش | |||||
بماند از گشاد و برش در شگفت | بیازید تیر و کمان برگرفت | |||||
به پیلسته دیبای چین برشکست | به ماسورهٔ سیم بگرفت شست | |||||
گرین نر را گفت با جفت راست | کنم ، پس شوم جفت آن کم هو است | |||||
بدین معنی او شاه را خواست جفت | همان نیز دریافت جم کاو چه گفت | |||||
گشاد از کمان بر کبوتر خدنگ | تنش چون نشانه فرو دوخت تنگ | |||||
ز تیر و کمان چون بپرداختند | به نوّی ز می کار بر ساختند | |||||
همه غم به باده شمردند باد | به جام دمادم گرفتند یاد | |||||
ز شادی همی در کف رود زن | شکافه شکافنده گشت از شکن | |||||
بت گلرخ از کار جمشید کی | در اندیشه رفته همی خورد می | |||||
به ناسفته سی دُر که پیوسته داشت | همی سفته بیجاده را خسته داشت | |||||
همان گه زن جادوی پرفسون | که بُد دایه مه را و هم رهنمون | |||||
ز گلشن به باغ آمد از بهر سور | ببد خیره چون دید جم را ز دور | |||||
به زابل زبان گفت کای مهر جوی | چنین میهمان چون فتادت بگوی | |||||
درست از گمان من این شاه اوست | کش از دیرگه باز داری تو دوست | |||||
ازو خواهدت داد یزدان پسر | نشان داده ام ز اخترت سر به سر | |||||
بُد از مهر جم شیفته ماه چهر | فزون شدش ازین مژده بر مهر مهر | |||||
بدو گفت ارایدو نکه این هست راست | ز یک آرزویم دو شادی بخاست | |||||
چو امید دادی نباشم به درد | که امید نیکو به از پیش خورد | |||||
رو آن پرنیان کبود ایدر آر | که هست از برش چهره جم نگار | |||||
چنان این سخن دار در دلت راز | که دلت ار بجوید نیابدش باز | |||||
بشد دایه و آن نیلگون پرنیان | بیآورد و بنهاد اندر میان | |||||
تو گفتی که بر چرخ خورشید بود | نه بر پرنیان چهر جمشید بود | |||||
چو آن پیکر پرنیان دید شاه | دژم گشت هر چند کردش نگاه | |||||
همی خویشتن را به چهر و به ساز | ازاو جز به جنبش ندانست باز | |||||
یکی آینه داشت گفتی به پیش | همی دید روشن در او چهر خویش | |||||
به یاد آمدش تاج و تخت شهی | کزو کرد بد خواه ناگه تهی | |||||
دلش گشت دریای درد از دریغ | شدش دیدگان ژاله بارنده میغ | |||||
دو جزعش ز در هر زمان رشته بست | گهی بر شبه ریخت و گه بر جمست | |||||
فغ ماهرخ گفت کای ارجمند | درین پرنیان از چه ماندی نژند | |||||
که دلشادی و می گساری همی | چرا غم خوری و اشک باری همی | |||||
مگر میزبانت دلارای نیست | به نزدیک ما امشبت رای نیست | |||||
کی نامور گفت کای ماهروی | نه مردم بود هرکه نندیشد اوی | |||||
گرستن به هنگام با سوز و درد | به از خندهٔ نابهنگام سرد | |||||
اگر چند پویی و جویی بسی | ز گیتی بی انده نیابی کسی | |||||
تو ویژه دو کس را ببخشای و بس | مدان خوار و بیچاره تر زین دو کس | |||||
یکی نیک دان بخردی کز جهان | زبون افتد اندر کف ابلهان | |||||
دگر پادشاهی که از تاج و تخت | به درویشی افتد ، شود شوربخت | |||||
ازین پرنیان زان دلم شد دژم | که دیدم بر او چهرهٔ شاه جم | |||||
به یاد آمدم فرّ و فرهنگ اوی | بزرگی و دیهیم و اورنگ اوی | |||||
ز خویِ بدِ چرخ ماندم شگفت | که مهر از چنان شه چرا برگرفت | |||||
یکی زشت را کرد گیتی خدیو | که از کتف مارست و از چهره دیو | |||||
که داند کنون کاو بماند ار بمرد | بدرّید شیر ار پلنگش ببرد | |||||
فزون زان ستم نیست بر رادمرد | که درد از فرومایه بایدش خورد | |||||
بر بخردان مرگِ والا سران | به از زندگانیّ بدگوهران | |||||
ولیکن چنین است چرخ از نهاد | زمانه نه بیداد داند نه داد | |||||
زمین هست آماجگاه زمان | نشانه تن ما و چرخش کمان | |||||
ز زخمش همه خستگانیم و زار | نهانیم خون لیک درد آشکار | |||||
بگفت این و شد بر رخ اشکش ز درد | چو سیم گدازیده بر زرّ زرد | |||||
به رخ دلبر از درد شد چون زریر | مژه ابر کرد و کنار آبگیر | |||||
ز بادام سرمه به مرجان خرد | گهی ریخت و گاهی به فندق سترد | |||||
هرآنکس که پیرامنش بُد براند | خود و دایه جادو و شاه ماند | |||||
چو پر دَخته شد جای بر پای خاست | نیایش کنان گفت کای شاه راست | |||||
خرد بر دلم راز چونین گشاد | که هستی تو جمشید فرخ نژاد | |||||
ز مهر تو دیریست تا خسته ام | به بند هوای تو دل بسته ام | |||||
نگار تو اینک بهار منست | برین پرنیان غمگسار منست | |||||
همین بود کام دلفروزیم | که روزی بود دیدنت روزیم | |||||
تراام کنون گر پذیری مرا | بر آیین به جفت گیری مرا | |||||
دهم جان گر از دل به من بنگری | کنم خاک تن تا به بسپری | |||||
همی گفت و ز نرگسان سیاه | ستاره همی ریخت بر گرد ماه | |||||
جهاندار گفت ار تو را جم هواست | نی ام من، وگر مانم او را رواست | |||||
همانند بس یابی این مردمان | ولیکن درستی نباشد همان | |||||
نه هر آهوی را بود مشک ناب | نه از هر صدف دُرّ خیزد خوشاب | |||||
گمانی نکو بردی ای دلپذیر | ولیکن گمانت کمان بُد نه تیر | |||||
به من برمنه نام جم بی سپاس | مرا نام ماهان کوهی شناس | |||||
چنین داد پاسخ بُت دل گسل | که خورشید پوشید خواهی به گل | |||||
که گوید به گیتی که ماهان توی | که جمشید خورشید شاهان توی | |||||
نهان گر کند شاه نام و گهر | نماند نهان زیب شاهیّ و فَر | |||||
گر از ابر دیدار گیتی فروز | بپوشد ، نماند نهان نور روز | |||||
ترا دام و دَد بازداند به مهر | چه مردم بود کِت نداند به چهر | |||||
گوا بر نکو پیکر تو دُرست | همین پرنیان بس که در پیش تست | |||||
مرا این زن پیر چون مادرست | یکی چابک اندیش کندا گرست | |||||
به هر دَم زدن زین فروزنده هفت | بگوید که اندر دَه و دو چه رفت | |||||
نمودست رازت به من سر به سر | که باشد مرا از تو شه یک پسر | |||||
ز پیوند یاری چه گیری کنار | که سروت بود پیش و مه در کنار | |||||
نگاری نخواهی بهشتی سرشت | که با روی او باشی اندر بهشت | |||||
به خوبی بتان پیشکار من اند | به مردی سواران شکار من اند | |||||
ز خوشیّ و خوی و خردمندیم | بهانه چه داری که نپسندیم | |||||
مَده روز فَرخ به روز نژند | ز بهر جهان دل در اندُه مبند | |||||
جهان دام داریست نیرنگ ساز | هوای دلش چینه و دام آز | |||||
کشد سوی دام آنکه شد رام او | کُشد پس چو آویخت در دام او | |||||
از آن او بجایست و ما برگذار | که چون ما نکاهد وی از روزگار | |||||
پسِ پیری از ما ببرّد روان | چو او پیر شد بازگردد جوان | |||||
تو تا ایدری شاد زی غم مخور | که چون تو شدی باز نایی دگر | |||||
به امروز ما باز کی در رسیم | که تا پیش تازیم پیش از پسیم | |||||
بگفت این و گلبرگ پرژاله کرد | ز خونین سر شک آستین لاله کرد | |||||
دو نرگس شدش ابر لؤلؤ فکن | به باران همی شست برگ سمن | |||||
دل جَم ز بس خواهشش گشت نرم | نهان گفت کای گنج فرهنگ و شرم | |||||
از آن راز بیرون نیارم همی | که از جان به بیم ام نیارم همی | |||||
هم از بخت ترسم که دمساز نیست | هم از تو که با زن دلِ راز نیست | |||||
که مؤبد چنین داستان زد ز زن | که با زن دَرِ راز هرگز مزن | |||||
سخن همچو مر غیست کش دام کام | نشیند به هر جا چو بجهد ز دام | |||||
پدرت ار ز من گردد آگاه ، نیز | بود کِم شود دشمن از بهر چیز | |||||
به طمع بزرگی نگهدار دم | به ضحاکِ نا پاک بسپار دم | |||||
کسی کش نه ترس از نکوهش نه غم | کند هر چه رای آیدش بیش و کم | |||||
تهی دستی و ایمن از درد و رنج | بسی بهتر از بیم با ناز و گنج | |||||
دلارام گفت ای شه نیک دان | نه هر زن دو دل باشد و ده زبان | |||||
همه کس به یک خوی و یک خواست نیست | ده انگشت مردم به هم راست نیست | |||||
به دارنده کاین آتش تیز پوی | دواند همی گرد این تیره گوی | |||||
که تا زنده ام هیچ نازارمت | برم رنج و همواره ناز آرمت | |||||
چنان دارم این راز تو روز و شب | که با جان بود گر برآید ز لب | |||||
به گیتی ندانم پناه تو کس | همه دشمنندت ، منم دوست بس | |||||
مرو ، با من ایدر بزی شادکام | نباید که جایی بمانی به دام | |||||
کرانیست دل خوش به نیکیّ خویش | گنه زو بود گر بد آیدش پیش | |||||
کرا بخت فرخ دهد تاج و گاه | چو خُرسند نبود ، درافتد به چاه | |||||
همه کس پی سود باشد دوران | نخواهد کسی خویشتن را زیان | |||||
ز بس لابه و مهر و سوگند و پند | ازو ایمنی یافت شاه از گزند | |||||
چنان دان که هود اندران روزگار | پیمبر بُد از داور کردگار | |||||
به آیین پیمانش با او ببست | به پیوند بگرفت دستش به دست |