شاهنامه/داستان هفتخوان اسفندیار ۱

by فردوسی

	کنون زین سپس هفتخوان آورم			سخنهای نغز و جوان آورم
	اگر بخت یکباره یاری کند			برو طبع من کامگاری کند
	بگویم به تأیید محمود شاه			بدان فر و آن خسروانی کلاه
	که شاه جهان جاودان زنده باد			بزرگان گیتی ورا بنده باد
	چو خورشید بر چرخ بنمود چهر			بیاراست روی زمین را به مهر
	به برج حمل تاج بر سر نهاد			ازو خاور و باختر گشت شاد
	پر از غلغل و رعد شد کوهسار			پر از نرگس و لاله شد جویبار
	ز لاله فریب و ز نرگس نهیب			ز سنبل عتاب و ز گلنار زیب
	پر آتش دل ابر و پر آب چشم			خروش مغانی و پرتاب خشم
	چو آتش نماید بپالاید آب			ز آواز او سر برآید ز خواب
	چو بیدار گردی جهان را ببین			که دیباست گر نقش مانی به چین
	چو رخشنده گردد جهان ز آفتاب			رخ نرگس و لاله بینی پر آب
	بخندد بدو گوید ای شوخ چشم			به عشق تو گریان نه از درد و خشم
	نخندد زمین تا نگرید هوا			هوا را نخوانم کف پادشا
	که باران او در بهاران بود			نه چون همت شهریاران بود
	به خورشید ماند همی دست شاه			چو اندر حمل برفرازد کلاه
	اگر گنج پیش آید از خاک خشک			وگر آب دریا و گر در و مشک
	ندارد همی روشناییش باز			ز درویش وز شاه گردن فراز
	کف شاه ابوالقاسم آن پادشا			چنین است با پاک و ناپارسا
	دریغش نیاید ز بخشیدن ایچ			نه آرام گیرد به روز بسیچ
	چو جنگ آیدش پیش جنگ آورد			سر شهریاران به چنگ آورد
	بدان کس که گردن نهد گنج خویش			ببخشد نیندیشد از رنج خویش
	جهان را جهاندار محمود باد			ازو بخشش و داد موجود باد
	ز رویین دژ اکنون جهاندیده پیر			نگر تا چه گوید ازو یاد گیر
	سخن گوی دهقان چو بنهاد خوان			یکی داستان راند از هفتخوان
	ز رویین دژ و کار اسفندیار			ز راه و ز آموزش گرگسار
	چنین گفت کو چون بیامد به بلخ			زبان و روان پر ز گفتار تلخ
	همی راند تا پیشش آمد دو راه			سراپرده و خیمه زد با سپاه
	بفرمود تا خوان بیاراستند			می و رود و رامشگران خواستند
	برفتند گردان لشکر همه			نشستند بر خوان شاه رمه
	یکی جام زرین به کف برگرفت			ز گشتاسپ آنگه سخن در برگرفت
	وزان پس بفرمود تا گرگسار			شود داغ دل پیش اسفندیار
	بفرمود تا جام زرین چهار			دمادم ببستند بر گرگسار
	ازان پس بدو گفت کای تیره‌بخت			رسانم ترا من به تاج و به تخت
	گر ایدونک هرچت بپرسیم راست			بگویی همه شهر ترکان تراست
	چو پیروز گردم سپارم ترا			به خورشید تابان برآرم ترا
	نیازارم آنرا که پیوند تست			هم آنرا که پیوند فرزند تست
	وگر هیچ گردی به گرد دروغ			نگیرد بر من دروغت فروغ
	میانت به خنجر کنم بدو نیم			دل انجمن گردد از تو به بیم
	چنین داد پاسخ ورا گرگسار			که ای نامور فرخ اسفندیار
	ز من نشود شاه جز گفت راست			تو آن کن که از پادشاهی سزاست
	بدو گفت رویین دژ اکنون کجاست			که آن مرز ازین بوم ایران جداست
	بدو چند راهست و فرسنگ چند			کدام آنک ازو هست بیم و گزند
	سپه چند باشد همیشه دروی			ز بالای دژ هرچ دانی بگوی
	چنین داد پاسخ ورا گرگسار			که ای شیردل خسرو شهریار
	سه راهست ز ایدر بدان شارستان			که ارجاسپ خواندش پیکارستان
	یکی در سه ماه و یکی در دو ماه			گر ایدون خورش تنگ باشد به راه
	گیا هست و آبشخور چارپای			فرود آمدن را نیابی تو جای
	سه دیگر به نزدیک یک هفته راه			بهشتم به رویین دژ آید سپاه
	پر از شیر و گرگست و پر اژدها			که از چنگشان کس نیابد رها
	فریب زن جادو و گرگ و شیر			فزونست از اژدهای دلیر
	یکی را ز دریا برآرد به ماه			یکی را نگون اندر آرد به چاه
	بیابان و سیمرغ و سرمای سخت			که چون باد خیزد به درد درخت
	ازان پس چو رویین دژ آید پدید			نه دژ دید ازان سان کسی نه شنید
	سر باره برتر ز ابر سیاه			بدو در فراوان سلیح و سپاه
	به گرد اندرش رود و آب روان			که از دیدنش خیره گردد روان
	به کشتی برو بگذرد شهریار			چو آید به هامون ز بهر شکار
	به سد سال گر ماند اندر حصار			ز هامون نیایدش چیزی به کار
	هم‌اندر دژش کشتمند و گیا			درخت برومند و هم آسیا
	چو اسفندیار آن سخنها شنید			زمانی بپیچید و دم درکشید
	بدو گفت ما را جزین راه نیست			به گیتی به از راه کوتاه نیست
	چنین گفت با نامور گرگسار			که این هفتخوان هرگز ای شهریار
	به زور و به آواز نگذشت کس			مگر کز تن خویش کردست بس
	بدو نامور گفت گر با منی			ببینی دل و زور آهرمنی
	به پیشم چه گویی چه آید نخست			که باید ز پیکار او راه جست
	چنین داد پاسخ ورا گرگسار			که این نامور مرد ناباک دار
	نخستین به پیش تو آید دو گرگ			نر و ماده هریک چو پیلی سترگ
	دو دندان به کردار پیل ژیان			بر و کتف فربه و لاغر میان
	بسان گوزنان به سر بر سروی			همی رزم شیران کند آرزوی
	بفرمود تا همچنانش به بند			به خرگاه بردند ناسودمند
	بیاراست خرم یکی بزمگاه			به سر بر نظاره بران جشنگاه
	چو خورشید بنمود تاج از فراز			هوا با زمین نیز بگشاد راز
	ز درگاه برخاست آوای کوس			زمین آهنین شد سپهر آبنوس
	سوی هفتخوان رخ به توران نهاد			همی رفت با لشکر آباد و شاد
	چو از راه نزدیک منزل رسید			ز لشکر یکی نامور برگزید
	پشوتن یکی مرد بیدار بود			سپه را ز دشمن نگهدار بود
	بدو گفت لشکر به آیین بدار			همی پیچم از گفته‌ی گرگسار
	منم پیش رو گر به من بد رسد			بدین کهتران بد نیاید سزد
	بیامد بپوشید خفتان جنگ			ببست از بر پشت شبرنگ تنگ
	سپهبد چو آمد به نزدیک گرگ			چه گرگ آن سرافراز پیل سترگ
	بدیدند گرگان بر و یال اوی			میان یلی چنگ و گوپال اوی
	ز هامون سوی او نهادند روی			دو پیل سرافراز و دو جنگجوی
	کمان را به زه کرد مرد دلیر			بغرید بر سان غرنده شیر
	بر آهرمنان تیرباران گرفت			به تندی کمان سواران گرفت
	ز پیکان پولاد گشتند سست			نیامد یکی پیش او تن درست
	نگه کرد روشن‌دل اسفندیار			بدید آنک دد سست برگشت کار
	یکی تیغ زهرآبگون برکشید			عنان را گران کرد و سر درکشید
	سراسر به شمشیرشان کرد چاک			گل انگیخت از خون ایشان ز خاک
	فرود آمد از نامور بارگی			به یزدان نمود او ز بیچارگی
	سلیح و تن از خون ایشان بشست			بران خارستان پاک جایی بجست
	پر آژنگ رخ سوی خورشید کرد			دلی پر ز درد و سری پر ز گرد
	همی گفت کای داور دادگر			تو دادی مرا هوش و زور و هنر
	تو کردی تن گرگ را خاک جای			تو باشی به هر نیک و بد رهنمای
	چو آمد سپاه و پشوتن فراز			بدیدند یل را به جای نماز
	بماندند زان کار گردان شگفت			سپه یکسر اندیشه اندر گرفت
	که این گرگ خوانیم گر پیل مست			که جاوید باد این دل و تیغ و دست
	که بی فره اورنگ شاهی مباد			بزرگی و رسم سپاهی مباد
	برفتند گردان فرخنده رای			برابر کشیدند پرده‌سرای
	غم آمد همه بهره‌ی گرگسار			ز گرگان جنگی و اسفندیار
	یکی خوان زرین بیاراستند			خورشها بخوردند و می خواستند
	بفرمود تا بسته را پیش اوی			ببردند لرزان و پرآب روی
	سه جام میش داد و پرسش گرفت			که اکنون چه گویی چه بینم شگفت
	چنین گفت با نامور گرگسار			که ای نامور شیردل شهریار
	دگر منزلت شیری آید به جنگ			که با جنگ او برنتابد نهنگ
	عقاب دلاور بران راه شیر			نپرد وگر چند باشد دلیر
	بخندید روشن‌دل اسفندیار			بدو گفت کای ترک ناسازگار
	ببینی تو فردا که با نره‌شیر			چگونه شوم من به جنگش دلیر
	چو تاریک شد شب بفرمود شاه			ازان جایگاه اندر آمد سپاه
	شب تیره لشکر همی راندند			بروبر همی آفرین خواندند
	چو خورشید زان چادر لاژورد			یکی مطرفی کرد دیبای زرد
	سپهبد به جای دلیران رسید			به هامون و پرخاش شیران رسید
	پشوتن بفرمود تا رفت پیش			ورا پندها داد ز اندازه بیش
	بدو گفت کاین لشکر سرافراز			سپردم ترا من شدم رزمساز
	بیامد چو با شیر نزدیک شد			چهان بر دل شیر تاریک شد
	یکی بود نر و دگر ماده شیر			برفتند پرخاشجوی و دلیر
	چو نر اندرآمد یکی تیغ زد			ببد ریگ زیرش بسان بسد
	ز سر تا میانش به دو نیم گشت			دل شیر ماده پر از بیم گشت
	چو جفتش برآشفت و آمد فراز			یکی تیغ زد بر سرش رزمساز
	به ریگ اندر افگند غلتان سرش			ز خون لعل شد دست و جنگی برش
	به آب اندر آمد سر و تن بشست			نگهدار جز پاک یزدان نجست
	چنین گفت کای داور داد و پاک			به دستم ددان راتو کردی هلاک
	هم‌اندر زمان لشکر آنجا رسید			پشوتن سر و یال شیران بدید
	بر اسفندیار آفرین خواندند			ورا نامدار زمین خواندند
	وزانجا بیامد کی رهنمای			به نزدیک خرگاه و پرده‌سرای
	نهادند خوان و خورشهای نغز			بیاورد سالار پاکیزه مغز
	بفرمود تا پیش او گرگسار			بیامد بداندیش و بد روزگار
	سه جام می لعل فامش بداد			چو آهرمن از جام می گشت شاد
	بدو گفت کای مرد بدبخت خوار			که فردا چه پیش آورد روزگار
	بدو گفت کای شاه برتر منش			ز تو دور بادا بد بدکنش
	چو آتش به پیکار بشتافتی			چنین بر بلاها گذر یافتی
	ندانی که فردا چه آیدت پیش			ببخشای بر بخت بیدار خویش
	از ایدر چو فردا به منزل رسی			یکی کار پیش است ازین یک بسی
	یکی اژدها پیشت آید دژم			که ماهی برآرد ز دریا به دم
	همی آتش افروزد از کام اوی			یکی کوه خاراست اندام اوی
	ازین راه گر بازگردی رواست			روانت برین پند من بر گواست
	دریغت نیاید همی خویشتن			سپاهی شده زین نشان انجمن
	چنین داد پاسخ که ای بدنشان			به بندت همی برد خواهم کشان
	ببینی که از چنگ من اژدها			ز شمشیر تیزم نیابد رها
	بفرمود تا درگران آورند			سزاوار چوب گران آورند
	یکی نغز گردون چوبین بساخت			به گرد اندرش تیغها در نشاخت
	به سر بر یکی گرد صندوق نغز			بیاراست آن درگر پاک مغز
	به صندوق در مرد دیهیم جوی			دو اسپ گرانمایه بست اندر اوی
	نشست آزمون را به صندوق شاه			زمانی همی راند اسپان به راه
	زره‌دار با خنجر کابلی			به سر بر نهاده کلاه یلی
	چو شد جنگ آن اژدها ساخته			جهانجوی زین رنج پرداخته
	جهان گشت چون روی زنگی سیاه			ز برج حمل تاج بنمود ماه
	نشست از بر شولک اسفندیار			برفت از پسش لشکر نامدار
	دگر روز چون گشت روشن جهان			درفش شب تیره شد در نهان
	پشوتن بیامد سوی نامجوی			پسر با برادر همی پیش اوی
	بپوشید خفتان جهاندار گرد			سپه را به فرخ پشوتن سپرد
	بیاورد گردون و صندوق شیر			نشست اندرو شهریار دلیر
	دو اسپ گرانمایه بسته بر اوی			سوی اژدها تیز بنهاد روی
	ز دور اژدها بانگ گردون شنید			خرامیدن اسپ جنگی بدید
	ز جای اندرآمد چو کوه سیاه			تو گفتی که تاریک شد چرخ و ماه
	دو چشمش چو دو چشمه تابان ز خون			همی آتش آمد ز کامش برون
	چو اسفندیار آن شگفتی بدید			به یزدان پناهید و دم درکشید
	همی جست اسپ از گزندش رها			به دم درکشید اسپ را اژدها
	دهن باز کرده چو کوهی سیاه			همی کرد غران بدو در نگاه
	فرو برد اسپان چو کوهی سیاه			همی کرد غران بدو در نگاه
	فرو برد اسپان و گردون به دم			به صندوق در گشت جنگی دژم
	به کامش چو تیغ اندرآمد بماند			چو دریای خون از دهان برفشاند
	نه بیرون توانست کردن ز کام			چو شمشیر بد تیغ و کامش نیام
	ز گردون و آن تیغها شد غمی			به زور اندر آورد لختی کمی
	برآمد ز صندوق مرد دلیر			یکی تیز شمشیر در چنگ شیر
	به شمشیر مغزش همی کرد چاک			همی دود زهرش برآمد ز خاک
	ازان دود برنده بیهوش گشت			بیفتاد و بی‌مغز و بی‌توش گشت
	پشوتن بیامد هم‌اندر زمان			به نزدیک آن نامدار جهان
	جهانجوی چون چشمها باز کرد			به گردان گردنکش آواز کرد
	که بیهوش گشتم من از دود زهر			ز زخمش نیامد مرا هیچ بهر
	ازان خاک برخاست و شد سوی آب			چو مردی که بیهوش گردد به خواب
	ز گنجور خود جامه‌ی نو بجست			به آب اندر آمد سر و تن بشست
	بیامد به پیش خداوند پاک			همی گشت پیچان و گریان به خاک
	همی گفت کین اژدها را که کشت			مگر آنک بودش جهاندار پشت
	سپاهش همه خواندند آفرین			همه پیش دادار سر بر زمین
	نهادند و گفتند با کردگار			توی پاک و بی‌عیب و پروردگار
	ازان کار پر درد شد گرگسار			کجا زنده شد مرده اسفندیار
	سراپرده زد بر لب آن شاه			همه خیمه‌ها گردش اندر سپاه
	می و رود بر خوان و میخواره خواست			به یاد جهاندار بر پای خاست
	بفرمود تا داغ دل گرگسار			بیامد نوان پیش اسفندیار
	می خسروانی سه جامش بداد			بخندید و زان اژدها کرد یاد
	بدو گفت کای بد تن بی‌بها			ببین این دمهنج نر اژدها
	ازین پس به منزل چه پیش آیدم			کجا رنج و تیمار بیش آیدم
	بدو گفت کای شاه پیروزگر			همی یابی از اختر نیک بر
	تو فردا چو در منزل آیی فرود			به پیشت زن جادو آرد درود
	که دیدست زین پیش لشکر بسی			نکردست پیچان روان از کسی
	چو خواهد بیابان چو دریا کند			به بالای خورشید پهنا کند
	ورا غول خوانند شاهان به نام			به روز جوانی مرو پیش دام
	به پیروزی اژدها باز گرد			نباید که نام اندرآری به گرد
	جهانجوی گفت ای بد شوخ روی			ز من هرچ بینی تو فردا بگوی
	که من با زن جادوان آن کنم			که پشت و دل جادوان بشکنم
	به پیروزی دادده یک خدای			سر جاودان اندر آرم به پای
	چو پیراهن زرد پوشید روز			سوی باختر گشت گیتی فروز
	سپه برگرفت و بنه بر نهاد			ز یزدان نیکی دهش کرد یاد
	شب تیره لشکر همی راند شاه			چو خورشید بفروخت زرین کلاه
	چو یاقوت شد روی برج بره			بخندید روی زمین یکسره
	سپه را همه بر پشوتن سپرد			یکی جام زرین پر از می ببرد
	یکی ساخته نیز تنبور خواست			همی رزم پیش آمدش سور خواست
	یکی بیشه‌یی دید همچون بهشت			تو گفتی سپهر اندرو لاله کشت
	ندید از درخت اندرو آفتاب			به هر جای بر چشمه‌یی چون گلاب
	فرود آمد از بارگی چون سزید			ز بیشه لب چشمه‌یی برگزید
	یکی جام زرین به کف برنهاد			چو دانست کز می دلش گشت شاد
	همانگاه تنبور را برگرفت			سراییدن و ناله اندر گرفت
	همی گفت بداختر اسفندیار			که هرگز نبیند می و میگسار
	نبیند جز از شیر و نر اژدها			ز چنگ بلاها نیابد رها
	نیابد همی زین جهان بهره‌یی			به دیدار فرخ پری چهره‌یی
	بیابم ز یزدان همی کام دل			مرا گر دهد چهره‌ی دلگسل
	به بالا چو سرو و چو خورشید روی			فروهشته از مشک تا پای موی
	زن جادو آواز اسفندیار			چو بشنید شد چون گل اندر بهار
	چنین گفت کامد هژبری به دام			ابا چامه و رود و پر کرده جام
	پر آژنگ رویی بی آیین و زشت			بدان تیرگی جادویها نوشت
	بسان یکی ترک شد خوب روی			چو دیبای چینی رخ از مشک موی
	بیامد به نزدیک اسفندیار			نشست از بر سبزه و جویبار
	جهانجوی چون روی او را بدید			سرود و می و رود برتر کشید
	چنین گفت کای دادگر یک خدای			به کوه و بیابان توی رهنمای
	بجستم هم‌اکنون پری چهره‌یی			به تن شهره‌یی زو مرا بهره‌یی
	بداد آفریننده‌ی داد و راد			مرا پاک جام و پرستنده داد
	یکی جام پر باده‌ی مشک بوی			بدو داد تا لعل گرددش روی
	یکی نغز پولاد زنجیر داشت			نهان کرده از جادو آژیر داشت
	به بازوش در بسته بد زردهشت			بگشتاسپ آورده بود از بهشت
	بدان آهن از جان اسفندیار			نبردی گمانی به بد روزگار
	بینداخت زنجیر در گردنش			بران سان که نیرو ببرد از تنش
	زن جادو از خویشتن شیر کرد			جهانجوی آهنگ شمشیر کرد
	بدو گفت بر من نیاری گزند			اگر آهنین کوه گردی بلند
	بیارای زان سان که هستی رخت			به شمشیر یازم کنون پاسخت
	به زنجیر شد گنده پیری تباه			سر و موی چون برف و رنگی سیاه
	یکی تیز خنجر بزد بر سرش			مبادا که بینی سرش گر برش
	چو جادو بمرد آسمان تیره گشت			بران سان که چشم اندران خیره گشت
	یکی باد و گردی برآمد سیاه			بپوشید دیدار خورشید و ماه
	به بالا برآمد جهانجوی مرد			چو رعد خروشان یکی نعره کرد
	پشوتن بیامد همی با سپاه			چنین گفت کای نامبردار شاه
	نه با زخم تو پای دارد نهنگ			نه ترک و نه جادو نه شیر و پلنگ
	به گیتی بماناد یل سرفراز			جهان را به مهر تو بادا نیاز
	یکی آتش از تارک گرگسار			برآمد ز پیکار اسفندیار
	جهانجوی پیش جهان‌آفرین			بمالید چندی رخ اندر زمین
	بران بیشه اندر سراپرده زد			نهادند خوانی چنانچون سزد
	به دژخیم فرمود پس شهریار			که آرند بدبخت را بسته خوار
	ببردند پیش یل اسفندیار			چو دیدار او دید پس شهریار
	سه جام می خسروانیش داد			ببد گرگسار از می لعل شاد
	بدو گفت کای ترک برگشته بخت			سر پیر جادو ببین از درخت
	که گفتی که لشکر به دریا برد			سر خویش را بر ثریا برد
	دگر منزل اکنون چه بینم شگفت			کزین جادو اندازه باید گرفت
	چنین داد پاسخ ورا گرگسار			که ای پیل جنگی گه کارزار
	بدین منزلت کار دشوارتر			گراینده‌تر باش و بیدارتر
	یکی کوه بینی سراندر هوا			برو بر یکی مرغ فرمانروا
	که سیمرغ گوید ورا کارجوی			چو پرنده کوهیست پیکارجوی
	اگر پیل بیند برآرد به ابر			ز دریا نهنگ و به خشکی هژبر
	نبیند ز برداشتن هیچ رنج			تو او را چو گرگ و چو جادو مسنج
	دو بچه است با او به بالای او			همان رای پیوسته با رای او
	چو او بر هوا رفت و گسترد پر			ندارد زمین هوش و خورشید فر
	اگر بازگردی بود سودمند			نیازی به سیمرغ و کوه بلند
	ازو در بخندید و گفت ای شگفت			به پیکان بدوزم من او را دو کفت
	ببرم به شمشیر هندی برش			به خاک اندر آرم ز بالا سرش
	چو خورشید تابنده بنمود پشت			دل خاور از پشت او شد درشت
	سر جنگجویان سپه برگرفت			سخنهای سیمرغ در سر گرفت
	همه شب همی راند با خود گروه			چو خورشید تابان برآمد ز کوه
	چراغ زمان و زمین تازه کرد			در و دشت بر دیگر اندازه کرد
	همان اسپ و گردون و صندوق برد			سپه را به سالار لشکر سپرد
	همی رفت چون باد فرمانروا			یکی کوه دیدش سراندر هوا
	بران سایه بر اسپ و گردون بداشت			روان را به اندیشه اندر گماشت
	همی آفرین خواند بر یک خدای			که گیتی به فرمان او شد به پای
	چو سیمرغ از دور صندوق دید			پسش لشکر و ناله‌ی بوق دید
	ز کوه اندر آمد چو ابری سیاه			نه خورشید بد نیز روشن نه ماه
	بدان بد که گردون بگیرد به چنگ			بران سان که نخچیر گیرد پلنگ
	بران تیغها زد دو پا و دو پر			نماند ایچ سیمرغ را زیب و فر
	به چنگ و به منقار چندی تپید			چو تنگ اندر آمد فرو آرمید
	چو دیدند سیمرغ را بچگان			خروشان و خون از دو دیده چکان
	چنان بردمیدند ازان جایگاه			که از سهمشان دیده گم کرد راه
	چو سیمرغ زان تیغها گشت سست			به خوناب صندوق و گردون بشست
	ز صندوق بیرون شد اسفندیار			بغرید با آلت کارزار
	زره در بر و تیغ هندی به چنگ			چه زود آورد مرغ پیش نهنگ
	همی زد برو تیغ تا پاره گشت			چنان چاره گر مرغ بیچاره گشت
	بیامد به پیش خداوند ماه			که او داد بر هر ددی دستگاه
	چنین گفت کای داور دادگر			خداوند پاکی و زور و هنر
	تو بردی پی جاودان را ز جای			تو بودی بدین نیکیم رهنمای
	هم‌آنگه خروش آمد از کرنای			پشوتن بیاورد پرده‌سرای
	سلیح برادر سپاه و پسر			بزرگان ایران و تاج و کمر
	ازان کشته کس روی هامون ندید			جر اندام جنگاور و خون ندید
	زمین کوه تا کوه پر پر بود			ز پرش همه دشت پر فر بود
	بدیدند پر خون تن شاه را			کجا خیره کردی به رخ ماه را
	همی آفرین خواندندش سران			سواران جنگی و کنداوران
	شنید آن سخن در زمان گرگسار			که پیروز شد نامور شهریار
	تنش گشت لرزان و رخساره زرد			همی رفت پویان و دل پر ز درد
	سراپرده زد شهریار جوان			به گردش دلیران روشن‌روان
	زمین را به دیبا بیاراستند			نشستند بر خوان و می خواستند
	ازان پس بفرمود تا گرگسار			بیامد بر نامور شهریار
	بدادش سه جام دمادم نبید			می سرخ و جام از گل شنبلید
	بدو گفت کای بد تن بدنهان			نگه کن بدین کردگار جهان
	نه سیمرغ پیدا نه شیر و نه گرگ			نه آن تیز چنگ اژدهای بزرگ
	به منزل که انگیزد این بار شور			بود آب و جای گیای ستور
	به آواز گفت آن زمان گرگسار			که ای نامور فرخ اسفندیار
	اگر باز گردی نباشد شگفت			ز بخت تو اندازه باید گرفت
	ترا یار بود ایزد ای نیکبخت			به بار آمد آن خسروانی درخت
	یکی کار پیشست فردا که مرد			نیندیشد از روزگار نبرد
	نه گرز و کمان یاد آید نه تیغ			نه بیند ره جنگ و راه گریغ
	به بالای یک نیزه برف آیدت			بدو روز شادی شگرف آیدت
	بمانی تو با لشکر نامدار			به برف اندر ای فرخ اسفندیار
	اگر بازگردی نباشد شگفت			ز گفتار من کین نباید گرفت
	همی ویژه در خون لشکر شوی			به تندی و بدرایی و بدخوی
	مرا این درستست کز باد سخت			بریزد بران مرز بار درخت
	ازان پس که اندر بیابان رسی			یکی منزل آید به فرسنگ سی
	همه ریگ تفتست گر خاک و شخ			برو نگذرد مرغ و مور و ملخ
	نبینی به جایی یکی قطره آب			زمینش همی جوشد از آفتاب
	نه بر خاک او شیر یابد گذر			نه اندر هوا کرگس تیزپر
	نه بر شخ و ریگش بروید گیا			زمینش روان ریگ چون توتیا
	برانی برین گونه فرسنگ چل			نه با اسپ تاو و نه با مرد دل
	وزانجا به رویین‌دژ آید سپاه			ببینی یک مایه‌ور جایگاه
	زمینش به کام نیاز اندر است			وگر باره با مه به راز اندر است
	بشد بامش از ابر بارنده‌تر			که بد نامش از ابر برنده‌تر
	ز بیرون نیابد خورش چارپای			ز لشکر نماند سواری به جای
	از ایران و توران اگر سدهزار			بیایند گردان خنجرگزار
	نشینند سد سال گرداندرش			همی تیرباران کنند از برش
	فراوان همانست و کمتر همان			چو حلقه‌ست بر در بد بدگمان
	چو ایرانیان این بد از گرگسار			شنیدند و گشتند با درد یار
	بگفتند کای شاه آزادمرد			بگرد بال تا توانی مگرد
	اگر گرگسار این سخنها که گفت			چنین است این خود نماند نهفت
	بدین جایگه مرگ را آمدیم			نه فرسودن ترگ را آمدیم
	چنین راه دشوار بگذاشتی			بلای دد و دام برداشتی
	کس از نامداران و شاهان گرد			چنین رنجها برنیارد شمرد
	که پیش تو آمد بدین هفتخوان			برین بر جهان آفرین را بخوان
	چو پیروزگر بازگردی به راه			به دل شاد و خرم شوی نزد شاه
	به راهی دگر گر شوی کینه‌ساز			همه شهر توران برندت نماز
	بدین سان که گوید همی گرگسار			تن خویش را خوارمایه مدار
	ازان پس که پیروز گشتیم و شاد			نباید سر خویش دادن به باد
	چو بشنید این‌گونه زیشان سخن			شد آن تازه رویش ز گردان کهن
	شما گفت از ایران به پند آمدید			نه از بهر نام بلند آمدید
	کجاآن همه خلعت و پند شاه			کمرهای زرین و تخت و کلاه
	کجا آن همه عهد و سوگند و بند			به یزدان و آن اختر سودمند
	که اکنون چنین سست شد پایتان			به ره بر پراگنده شد رایتان
	شما بازگردید پیروز و شاد			مرا کام جز رزم جستن مباد
	به گفتار این دیو ناسازگار			چنین سرکشیدید از کارزار