در خدمت و خیانت روشنفکران/ضمیمهٔ دوم
ضمیمة دوم
تخمین آمار صاحبان مشاغل روشنفکری در ایران
در پایان فصل پیش که منحصر شد بیافتن حدود تعریفی برای صنوف روشنفکران ایرانی بی مناسبت نیست اگر مختصر دیدی هم بزنیم درباره کمیت روشنفکران - یعنی درباره تعداد صاحبان مشاغل روشنفکری در ایران. گرچه آمار دقیقی ازین نوع در دست نیست اما بكمك نتایج سرشماری سال ۱۳۴۵ و نيز بكمك يكى دو تحقیق نمونه درباره فارغ التحصیل های ایرانی دانشگاه از (ایران و خارج) و نير بكمك آمار موجود در دبیرخانه دانشگاه و شورای عالی فرهنگ - تا آنجا که ممکن است اعدادی بدست خواهم داد. و اگر این فصل را به صورت ضمیمه می آورم یکی باین دلیل است که بهیچ کدام ازین اعداد و آماری که نقل می شود اعتماد صد در صد نمی توان کرد و چون چیزى بيش از يك «تخمين» نیست همان بهتر که صورت ضمیمه ای را داشته باشد بر فصلی. دیگر اینکه صاحب این قلم اصولاً از آنها نیست که اختیار عقل خود را بدست آمار می دهند و بود و نبود يك واقعيت اجتماعی را منوط به فلان عدد می کنند که معلوم نیست از چه راه و باچه نوع پرسشنامه ای و چگونه جوابی بدست آمده. ولی از آنجا که به عنوان طرح پیشنهادی هم که شده احتیاج فراوان بچنین اعداد تخمینی بود و هست، این است که کوششی گرچه ناتمام می کنم که امیدوارم دیگران با تمامش برسانند.
اکنون برای اینکه ریز دقیقی از دانشجویان دانشگاه در دست داشته باشیم دو جدول کامل یکی به نقل از آمار رسمی دانشگاه در سال تحصیلی ۴۲-۴۳ و دیگری به نقل از «تاریخ فرهنگ ایران» به قلم دکتر عیسی صدیق می آورم: اداره روابط فرهنگی و تعلیمات عالی وزارت فرهنگ جمع کل دانشجویان ایرانی مقیم خارج را در سال بعد یعنی در ۱۳۴۲۳ اندکی بیش ازین چه گذشت صورت میدهد. یعنی ۱۷۳۷۸ نفر اما با توجه به اینکه این آمار شامل انواع دانش آموزان و دانشجویان میشود - از کلاسهای ابتدایی بگیر تا دانشگاه همان بهتر که به آمار دکتر صدیق (جدول) (۲) اكتفا كنيم. اما آمار این اداره ترین نظر جالب است که ریز دقیقتری از پراکندگی دانشجویان ایرانی را در هما لك مختلف بدست میدهد . به این صورت :
جدول ۳ - آمار دانشجویان ایرانی در خارج
در سال ۳ - ۱۳۴۲ تحصیلی
| دانشجویان ایرانی در | آمریکا | ۵۷۶۰ نفر |
| آلمان | ۴۶۴۷ | |
| انگلیس | ۲۹۱۲ | |
| اطریش | ۱۱۵۶ | |
| فرانسه | ۱۱۶۴ | |
| ایتالیا | ۴۳۰ | |
| سویس | ۳۴۱ | |
| لبنان | ۱۶۰ | |
| بلژیک | ۱۰۱ | |
| عراق | ۶۰ | |
| هندوستان | ۳۵ | |
| هلند | ۳۳ | |
| پاکستان | ۲۸ | |
| ژاپن | ۱۴ | |
| افعانستان | ۹ | |
| اسرائیل | ۷ | |
| در سوئد و اندونزی هر يك | ۳ نفر | |
| در دانمارك ويونان و بلغارستان هر يك | ٢ نفر |
جمع کل دانشجویان ایرانی در خارج ۱۷۳۷۸ نفر
اکنون اجازه بدهید بعنوان مقایسه آمار دیگری از دانشجویان ایرانی اخل و خارج را - به نقل از آمار چند سال قبل بیاورم :
جدول ۴ - آمار دانشجویان ایرانی در دانشگاههای داخل و خارج
به نقل از گزارش وزارت فرهنگ به کنفرانس تعلیم و تربیت ژنو
| سال تحصیلی | چه دانشگاهی؟ | پسران | دختران | جمع | نسبت افزایش به سال قبل |
|---|---|---|---|---|---|
| سال ۸-۱۳۳۷ | دانشگاه تهران | ۹۰۷۸ | ۲۰۸۷ | ۱۱۱۶۵ | ۱۶٪ |
| دانشگاههای شهرستانها | ۲۷۴۸ | ۵۲۶ | ۳۲۷۴ | ۸ و ۶٪ | |
| دانشگاههای خارج | - | - | ۱۱۷۴۲ | ۶۶٪ | |
| جمع کل ۲۶۱۸۱ | |||||
| سال ۹-۱۳۳۸ | دانشگاه تهران | ۱۱۴۹۷ | ۲۰۵۴ | ۱۳۵۵۱ | ۲۰٪ |
| دانشگاههای ولایات | ۳۷۷۴ | ۸۵۶ | ۴۶۲۰ | ۴٪ | |
| دانشگاههای خارج | - | - | ۱۴۴۱۲ | ۲۵٪ | |
| جمع کل ۳۲۵۸۳ |
یکی دو نکته فرعی که بر جدول ۴ مترتب است اینکه اگر نسبت افزایش دانشجویان در دانشگاههای تهران و ولایات در عرض یکسال میان ۴ تا ۲۰ درصد نوسان میکند همین نسبت در همین مدت برای دانشجویان خارج میان ۲۵ تا ۶۶ درصد است یعنی که هر چه امکان تحصیل در دانشگاههای داخلی کمتر میشود در خارج بیشتر می گردد. و گرچه با توسعه دانشگاههای داخلی(که در سال تحصیلی ۴۷ احتمالاً در حدود ۵۰ هزار شاگرد خواهند داشت امیدواری هست که سال به سال این نسبت عکس بشود . اما با توجه به نوع این دانشگاههای داخلی که اغلب آنها جزو یکی از ناندانیهای روشنفکری هستند که در اواخر دفتر ذکرشان خواهد گذشت و نیز چون در اغلب آنها قصد تظاهر و سلطه کمیت همچنان باقی است گمان نمی رود این نسبت به این زودیها هم به حال تعادل در آید.
نکته دیگر جستجویی است در نوع رشته هایی که دانشجویان خارجی در آن درس میخوانند. درین زمینه یکی مراجعه میکنم به تحقیقی که «جورج بالدوین» آمریکایی در ۱۹۶۰ کرده[۱] و از میان ۴۱۴ نفر ایرانی فارغ التحصیل از دانشگاههای خارج با پرسشنامه و مصاحبه این سؤالها را بدست آورده است .
| ۱۳۳ نفر در طب توابعش | ۸۰ نفر در مهندسی و توابعش |
| ۴۶ نفر در حقوق | ۴۴ نفر در علوم اجتماعی |
| ۴۰ نفر در کشاورزی | ۳۱ نفر در علوم طبیعی |
| ۱۷ نفر در مدیریت | ۹ نفر در علوم تعلیم و تربیت |
| ۱۴ نفر در هنرهای مختلف | ۱۵ نفر در تخصصهای ذکر شده |
| جمع ۴۱۴ نفر |
و دیگر مراجعه میکنم به نتیجه تحقیقی که دکتر مرتضی نصفت[۲] ( به كمك یونسکو و وزارت (فرهنگ در سال ۱۳۴۴ در همین باب کرده. یعنی از ۱۱۵۵ نفر ایرانی که در فرنگ تحصیل کرده اند و اکنون به مملکت بازگشتهاند و هر يك به کاری مشغولند با پرسشنامه و مصاحبه این جوابها را بدست آورده . تحقیق مرتضی نصفت جزئی است از تحقیق وسیعتری که یونسکو در سه مملکت ایران و مصر و هند می کرده. توزیع رشته تحصیلی و تخصص دانشجویان درین تحقیق به قرار زیر است :
| ۳۹۰ نفر در پزشکی و توابع | ۱۹۷ نفر در مهندسی و فنی و توابعش |
| ۱۵۵ نفر در علوم | ۱۵۴ نفر در حقوق |
| ۷۰ نفر در کشاورزی | ۶۹ نفر در علوم انسانی |
| ۴۰ نفر در فلسفه و ادبیات | ۱۷ نفر در هنرهای مختلف |
| ۵ نفر در خدمات اجتماعی | ۵۸ نفر در تخصصهای ذکر شده |
| جمع ۱۱۵۵ نفر |
جالب است که درین هر دو تحقیق رشته های تخصصی به این ترتیب توزیع شده است: اول پزشکی - بعد فنی و مهندسی و علوم ) نگاه کنید به ص۸۵) بعد کشاورزی - بعد حقوق ـ بعد علوم انسانی - بعد تربیتی و خدمات اجتماعی و هنرها والخ . و این اگر حکایت کننده از چیزی باشد نشان میدهد که نسبت تحصیل دانشجویان ایرانی خارج در علوم انسانی سال بسال کمتر میشود. اما جالب تر مقدمه دکتر نصفت است بر نتیجه این طرح تحقیقی. و این چند جمله مستخرج از آن.
«یونسکو برای تلفیق گزارش های سه کشور عضو تحقيق - نتایج تحقیقات سه گانه را به يك مؤسسه مطالعات اجتماعی در «اسلو» ارجاع کرد. نماینده این مؤسسه که بعنوان مخبر کنفرانس حضور داشت از تجزیه و ترکیب این سه تحقیق استنباط کرده بود که تمام نکات و نتایج اساسی آنها را می توان بيك عامل اصلی که آنرا عامل فاصله فرهنگی یا اختلاف تمدنی نامیده بود مربوط کرد. نظر او اجمالا این بود که از لحاظ این عامل کلی، تفاوت میان رفتار و طرز فکر و عمل هنديان با مردم کشورهای غربی بیشتر از دو گروه دیگر تحقیق بوده است. مصریان ازین جهت در نقطه مقابل بوده اند و ایرانیان وضعی میان این دو گروه داشته اند».
آنچه در بالا گذشت به قصد تخمین دو نکته بود. یکی اینکه افزایش کمی دانشجویان (چه در داخل و چه در خارج) در چه حدودی و به چه نسبتی است. دوم اینکه نسبت کیفی این افزایش چیست. یعنی که دانشجویان در چه رشته هایی و در چه تخصص هایی توزیع می شوند و مهم تر از همه اینکه هر دسته به کدام آخور فرهنگی بسته اند. و این اختلاف مشرب (آخور) نکته مهمی است که آینده به آن باز خواهم گشت. به این مناسبت فعلاً از بحث بیشتر درباره کمیت و کیفیت دانشجویان که روشنفکران بالقوه اند چشم می پوشم و می پردازم به تخمین تعداد صاحبان مشاغل روشنفکری که روشنفکران بالفعل اند.
درین مورد اول نتایجی را می آورم که با کمک دوستان و آشنایان ازین اداره و آن بایگانی و هر مرجع صلاحیتدار ممکن شخصاً به دست آوردم و در دست نویس اول این دفتر گنجاندم كه يك بار در مجله «جهان نو» به (مدیریت رضا براهنی) منتشر شد . و بعد با مراجعه مستقیم به نتایج سرشماری آبان ۱۳۴۵ يك جدول کامل از صاحبان مشاغل روشنفکری در آخر بدست خواهم داد. فایده این تفصیل آن خواهد بود که اولا امکان مقایسه ای فراهم خواهد کرد میان اعداد تخمینی اول که متعلق به سال های ۴۲ تا ۱۳۴۴ است با نتایج سرشماری ۴۵ که در سال ۴۶ منتشر شده است. وثانياً ریز مشاغل روشنفکری را با دقت و توزیع بیشتری به دست خواهد داد.
اول آمار معلمان تا استادان. به نقل از ص ۴۹۸ کتاب «تاریخ فرهنگ ایران دکتر صدیق که بیشتر نوعی خاطره نویسی است تا تاریخ. ولی اعدادی که می دهد مورد اطمینان بیشتری است تا دیگر آمارها.
| مکتب دار | ۱۵۶ نفر زن | ۲۱۴ نفر مرد | جمع ۳۷۰ نفر |
| معلم کودکستان | ۵۰۲ | ۱۰۴ | ۶۰۶ |
| آموزگار | ۱۸۷۵۰ | ۳۷۷۲۹ | ۵۶۴۷۹ |
| دبیر | ۳۳۶۱ | ۱۱۲۰۳ | ۱۴۵۶۴[۳] |
| در مدارس علوم دینی | - | ۴۰۴ | ۴۰۴[۴] |
| در دانشسراها و تربیت معلم | ۲۲۹ | ۱۱۸۵ | ۱۴۱۴ |
| استاد و دانشیار | ۱۵۶ | ۱۷۶۸ | ۱۹۲۴ |
| در مدارس عالی ارتش و شهربانی و ژاندارمری | - | ۶۲۹۸ | ۶۲۹۸ |
| جمع کل | ۲۳۱۵۴ نفر | ۵۸۹۴۵ نفر | جمع کل ۸۲۰۹۹ نفر |
| ۱- مهندس کشاورزی | (از دانشکده کشاورزی در آمده) | در حدود ۳۰۰۰ نفر |
| ۲- مهندس فنی | (از دانشکده فنی در آمده) | ۲۰۰۰ |
| ۳- مهندس معمار | (آرشیتکت) | ۲۰۰ |
| ۴- دیگر صنوف مهندسان | ۱۸۰۰ | |
| جمع ایشان | ۷۰۰۰ |
ملاحظه کنید که همۀ اعداد احتمالی .است با اینکه از کانون مهندسان بدست آمده. چرا که به قول مهندس زاوش از جمع این عده فقط ۲۰۰۰ نفر عضو کانون هستند. با تخمین همان مرجع، از جمع این دو هزار عضو کانون ۳۵% مهندس کشاورزی ۲۲ مهندس راه و ساختمان ۲۱ برق و ماشین، ۱۲ مهندس شیمی و ۱۰ مهندس نفت هستند.
به تکمیل این آمار مهندسان در اردیبهشت ۱۳۴۴ به حضرت مهندس گنجه ای رئیس وقت دانشکده فنی مراجعه کردم که آمار مهندسان فارغ التحصیل از دانشکده فنی را دقیق به ۲۰۳۱ نفر رساند. به این ترتیب اختلاف چندانی میان تخمین کانون مهندسان و عدد قطعی آمار نقل شده از دانشکده فنی وجود ندارد. اما نکته دیگری که به ذکرش می ارزد اینکه بقول مهندس زاوش از جمع عده مهندس هایی که در جدول شش آمده فقط ۲۰۰ نفر به کارفنی و تخصصی خود مشغولند. الباقی کارکنان دفتری هستند. یا به امور مشاورت مشغولند. و نکته جالب دیگر اینکه - باز به نقل از همان منبع - بازای این ۷۰۰۰ مهندس در همان تاریخ بزحمت اگر بتوان ۳۰۰۰ نفر كمك مهندس و تکنیسین درجه دوم در مملکت سراغ داد!
جدول ۷ - آمار هیئت قضایی ایران در سال ۱۳۴۴ به نقل از دکتر ناصر وثوقی - قاضی دادگستری
| ۱- قضات کشور | در سال ۱۳۴۰ | ۱۵۴۸ قاضی شاغل | ۳۴۵ قاضی منتظر خدمت |
| در سال ۱۳۴۴ | ۱۸۰۱ قاضی شاغل | ۱۸۱ قاضی منتظر خدمت | |
| جمع ۱۹۸۲ نفر | |||
| ۲- وکلای کشور | وکلای درجه یک و دو تهران | ۶۰۰ نفر | |
| وکلای درجه یک و دو آذربایجان | ۱۱۴ نفر | ||
| وکلای درجه یک و دو فارس | ۱۰۴ نفر | ||
| دیگر ولایات | ۴۶۰ نفر | ||
| وکلایی که نامشان در فهرست‌ها نیست | ۱۲۲ نفر | ||
| جمع ۱۴۰۰ نفر | |||
| ۳- آمار احتمالی محضرداران و کادر درجه دوم قضایی | ۳۰۰۰ نفر | ||
| جمع کل هیئت قضایی | ۶۳۸۲ نفر |
جدول ۸ - آمار هیئت بهداشتی و درمانی کشور در آخر سال ۱۳۴۳
به نقل از منابع اداره کل آمار وزارت بهداری به لطف آقایان دکتر ادهم و دکتر عسگری
| کل پزشکان در رشته‌های عمومی و خصوصی | ۷۰۹۰ نفر |
| دندان پزشکان | ۱۲۹۱ نفر |
| داروسازان | ۲۲۸۲ نفر |
| دامپزشکان | ۷۵ نفر |
| ماماها | ۱۱۳۸ نفر |
| پرستاران (لیسانسیه) | ۱۱۴۷ نفر |
| جمع کل | ۱۳۰۲۳ |
وهريك ازین جماعت در رشته تخصصی خود دست کم از يك دانشکده لیسانس گرفته اند. اما فراوانند کسانی ازیشان که رشته های تخصصی عالی تر راهم دیده اند. مثلا ۶۸۷ نفر ازیشان تخصصهای بالاتر از لیسانس و دکترا دارند از دانشگاه های داخلی و ۸۷۵ نفرشان از دانشگاههای خارجی و اگر ریزی خواسته باشید به نقل از همان منبع :
در جراحی عمومی ۲۳۴ نفر از دانشکده های داخلی و ۱۱۰ نفر از دانشکده های خارجی .
در جراحی زنان و مامایی ۳۱ نفر از دانشکده های داخلی و ۲۷۴ نفر از دانشکده های خارجی.
در گوش و حلق و بینی ۶۰ نفر از دانشکده های داخلی و ۸ نفر از دانشکده های خارجی والخ...
جدول ۹ - آمار تخمینی صاحبان مشاغل روحانی در سال ۱۳۴۴
به نقل از حضرت سیدرضا صدر یکی از علمای حوزه قم
| طلاب ومحصلان علوم دینی در حوزه های مختلف (قم - مشهد شیراز - تهران (والخ...) | ۸۰۰۰ نفر |
| آخوندها و ملاهای شهرستانها | ۲۵۰۰ نفر |
| آخوندهای دهات کشور | ۳۰۰۰ نفر |
| روضه خوانها | ۲۵۰۰ نفر |
| رعاظ | ۵۰۰ نفر |
| جمع کل (لیسانسیه) | ۱۶۵۰۰ نفر |
باتکاء اعدادی که در صفحات پیش آمد
| دانشجویان در تعلیمات دانشگاهی | ۴۲۰۰۰ نفر |
| در مؤسسات آموزشی (از آموزگار تا استاد) | ۸۲۰۰۰ نفر |
| در خدمات فنی و مهندسی | ۷۰۰۰ نفر |
| در خدمات قضایی و دادگستری | ۶۴۰۰ نفر |
| در خدمات بهداشتی و درمانی | ۱۳۰۰۰ نفر |
| در خدمات ارتشی و امنیتی | ۱۵۰۰ نفر (افسران ارتش و شهربانی و ژاندارمری) |
| جمع کل | ۱۶۵۴۰۰ نفر |
ملاحظه میکنید که این جدول بسیار ناقص است. یعنی در رشته مدیریت اداری و بانکی و بازرگانی و از دستگاههای انتشاراتی (مطبوعات رادیو تلویزیون خبرگزاریها والخ. . .) و از هنرها و علوم مختلف در آن حتی به تخمین عددی نیست ولی چون به انتظار کمال نشستن معنی تعلیق به محال را داشت این آمار تخمینی به همین صورت در نسخه اول این دفتر آمد. وحتی در «جهان نو» نیز منتشر شد . اما پس از آن خوشبختانه آمار گیری آبان ۱۳۴۵ رخ داد و نتایجش در سال ۱۳۴۶ منتشر شد و اکنون به تکمیل آنچه گذشت نگاهی کنیم به جلد « صد و شصت و هشتم - نتایج مربوط به جمعیت کل کشور » از سرشماری عمومی نفوس و مسکن[۵]. ملاحظه خواهید کرد که آمار صاحبان مشاغل روشنفکری خیلی بیش از صد و شصت و پنج هزار نفری است که در آخر جدول ۱۰ آمده.
اولین نکته اینکه بررسی کنندگان نتایج این آمارگیری در طبقه بندی مشاغل جمعاً ه 1 طبقه شغل عمده» را فهرست کرده اند که از گروه عمده اول» تا اوایل گروه عمده سوم را میشود در ردیف مشاغل روشنفکری دانست و الباقی را در ردیف مشاغل کارگری و ناچار سر و کار ما در استخراج جدول بعدی با همان سه گروه عمده اول است .
دومین نکته اینکه بررسی کنندگان ضمن استخراج تعداد مشاغل - نسبت توزیع آنها را نیز در رشته های مختلف فعالیت اقتصادی آورده اند و این گرچه زحمتی است در خور ستایش و مورد استفاده برای صاحب نظران ولی در خور کار دفتر ما نیست. و اکنون ریز کامل صاحبان مشاغل روشنفکری :
| نوع شغل | تعداد زن | تعداد مرد | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| الف- جمع دانشمندان علوم فیزیکی و کارکنان فنی مربوط | ۲۰ نفر | ۳۶۶ نفر | ۳۸۶ نفر |
| شیمی دانان | ۳ | ۲۹ | ۳۲ |
| فيزيك دانان | ۲ | ۱۹ | ۲۱ |
| دانشمندان علوم فیزیکی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۱۴ | ۲۶۴ | ۲۷۸ |
| کارکنان فنی علوم فیزیکی | ۱ | ۵۴ | ۵۵ |
| ب- جمع معماران و مهندسان و کارکنان فنی مربوط | ۴۴۳ | ۱۲۸۴۸ | ۱۳۲۹۱ |
| مهندسان و معماران شهرسازی | ۳ | ۲۱۷ | ۲۲۰ |
| مهندسان راه و ساختمان (مهندسان سیویل) | ۲۶ | ۲۴۰۹ | ۲۴۳۵ |
| مهندسان برق و الكترونيك | ۹ | ۹۰۴ | ۹۱۳ |
| مهندسان مكانيك | ۹ | ۵۸۷ | ۵۹۶ |
| مهندسان شیمی | ۳۶ | ۵۴۱ | ۵۷۷ |
| مهندسان استخراج و ذوب فلزات (متالورژی) | ۱ | ۳۵ | ۳۶ |
| مهندسان معدن | ۳ | ۲۵۱ | ۲۵۴ |
| مهندسان صنایع | - | ۴۴ | ۴۴ |
| مهندسانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۲۲ | ۱۵۹۴ | ۱۶۱۶ |
| نقشه برداران | ۹۲ | ۲۰۱۳ | ۲۱۰۵ |
| طراحان | ۱۸۰ | ۱۵۰۳ | ۱۶۸۳ |
| کارکنان فنی وابسته به مهندسی راه و ساختمان | ۶ | ۸۲۹ | ۸۳۵ |
| کارکنان فنی وابسته به مهندسی برق و الكترونيك | ۴ | ۴۴۳ | ۴۷۷ |
| کارکنان فنی وابسته به مهندسی مكانيك | ۱۳ | ۳۷۵ | ۳۸۸ |
| کارکنان فنی وابسته به مهندسی شیمی | ۱۶ | ۹۹ | ۱۱۵ |
| نوع شغل | تعداد زن | تعداد مرد | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| کارکنان وابسته به مهندسی استخراج و ذوب فلزات | - | ۱۰ نفر | ۱۰ نفر |
| کارکنان فنی معدن | - | ۴۱ | ۴۱ |
| کارکنان فنی مهندسی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۲۳ | ۹۵۳ | ۹۷۶ |
| ج- جمع کارکنان هواپیمایی و کشتیرانی | ۳ | ۵۷۵ | ۵۷۸ |
| خلبانان و ناوبانان و مهندسان پرواز | ۲ | ۴۲۴ | ۴۲۶ |
| کارکنان عرشه کشتی و راهنمایان | - | ۱۲۶ | ۱۲۶ |
| مهندسان کشتی | ۱ | ۲۵ | ۲۶ |
| د- جمع دانشمندان زیست شناس و کارکنان فنی مربوط | ۷۶ | ۴۶۹ | ۵۴۵ |
| زیست شناسان-جانورشناسان و دانشمندان مربوط | ۶ | ۲۰ | ۲۶ |
| میکرب شناسان و دارو شناسان و دانشمندان مربوط | ۵۹ | ۱۳۱ | ۱۹۰ |
| متخصصان کشاورزی علمی و دانشمندان مربوط | ۷ | ۲۹۵ | ۳۰۲ |
| کارکنان فنی زیست شناسی | ۴ | ۲۳ | ۲۷ |
| ه- جمع کل پزشکی و دندانپزشکی و دام | ۱۱۲۴۳ | ۲۲۰۴۷ | ۳۴۲۹۰ |
| پزشکی و پرستاری و کارکنان مربوط | ۷۷۱ | ۶۲۱۰ | ۶۹۸۱ |
| پزشکان | ۷۷۱ | ۶۲۱۰ | ۶۹۸۱ |
| دندان پزشکان | ۹۱ | ۷۶۹ | ۸۶۰ |
| دامپزشکان | ۱۰ | ۳۵۱ | ۳۶۱ |
| پرستاران حرفه‌ای | ۱۷۷۸ | ۱۹۱ | ۱۹۶۹ |
| پرستارانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۵۲۶۰ | ۳۶۵۱ | ۸۹۱۱ |
| قابله ها | ۱۲۶۹ | ۲۴ | ۱۳۹۳ |
| اندازه گیران نیروی بینایی و عینك سازان | ۴ | ۵۰ | ۵۴ |
| متخصصان پرهیز وغذا (رژیم غذایی) | ۶ | ۱۲ | ۱۹ |
| داروسازان و دارو فروشان | ۱۸۹ | ۱۸۳۱ | ۳۰۲۰ |
| نوع شغل | تعداد زن | تعداد مرد | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| کارکنان فنی که با اشعه مجهول سرو کار دارند | ۱۵۸ نفر | ۲۶۱ نفر | ۴۱۹ نفر |
| فیزیوتراپیست ها و کارکنان وابسته | ۱۳ | ۲۱ | ۳۴ |
| پزشکیاران و كمك دندانپزشكان و كمك دامپزشکان | ۱۳۰۱ | ۸۴۸۶ | ۹۷۸۶ |
| کارکنان امور پزشکی والخ .... که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۲۹۳ | ۱۱۹۰ | ۱۴۸۳ |
| و- جمع آمارشناسان - ریاضی دانان و تحلیل کنندگان روشها - و کارکنان فنی مربوط | ۴۵ | ۲۸۶ | ۳۳۱ |
| آمارشناسان | ۲ | ۳۴ | ۳۶ |
| ریاضی دانان و آمارگران | ۲۱ | ۹۸ | ۱۱۹ |
| تحلیل کنندگان روشها | ۱ | ۲۸ | ۲۹ |
| کارکنان فنی ریاضی و آماری | ۲۱ | ۱۲۶ | ۱۴۷ |
| ز- اقتصاددانان | ۱۱ | ۹۱ | ۱۰۲ |
| ح- حسابداران[۶] | ۲۶۲ | ۷۵۵۳ | ۷۸۱۵ |
| ط- جمع حقوقدانان | ۲۹ | ۴۹۲۴ | ۴۹۵۳ |
| وکلای دادگستری | ۹ | ۱۳۳۴ | ۱۳۴۳ |
| قضات | ۸ | ۱۵۳۱ | ۱۵۳۹ |
| ........[۷] | - | ۲۴ | ۲۴ |
| حقوق دانانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۲۹ | ۲۰۳۵ | ۲۰۴۷ |
| ک- جمع معلمان | ۳۸۲۹۴ | ۷۴۶۳۳ | ۱۱۲۹۲۷ |
| استادان دانشگاه و مداس عالی | ۲۴۶ | ۲۰۴۷ | ۲۲۹۳ |
| دبیران مدارس متوسطه | ۴۷۸۱ | ۱۲۷۴۰ | ۱۸۵۲۱ |
| آموزگاران مدارس ابتدایی | ۳۱۲۴۰ | ۵۴۴۱۹ | ۸۵۶۵۹ |
| مربیان کلاسهای تهیه برای ورود به مدارس ابتدایی | ۲۴۸ | ۳۲ | ۲۸۰ |
| نوع شغل | تعداد زن | تعداد مرد | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| معلمان آموزش دروس اختصاصی | ۱۷۶ نفر | ۳۲۹ نفر | ۵۰۵ |
| معلمانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۱۶۰۳ | ۴۰۶۶ | ۵۶۶۹ |
| ل- جمع کارکنان امور مذهبی | ۱۴۷ | ۱۲۳۰۸ | ۱۲۴۵۵ |
| روحانیان و اعضای وابسته به امور مذهبی | ۲۳ | ۵۰۰۲ | ۵۰۲۵ |
| کارکنان امور روحانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۱۲۴ | ۷۳۰۶ | ۷۴۳۰ |
| م- جمع مؤلفان و روزنامه نگاران و نویسندگان مربوط | ۸۵ | ۸۰۹ | ۸۹۴ |
| مؤلفان و منقدان | ۵۰ | ۱۳۰ | ۱۸۰ |
| روزنامه نگاران و نویسندگانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۳۵ | ۶۷۹ | ۷۱۴ |
| ن- جمع مجسمه سازان و نقاشان و عکاسان و هنر آفرینندگان مربوط | ۷۲۹ | ۵۰۷۵ | ۵۸۰۴ |
| مجسمه سازان نقاشان و هنرمندان وابسته | ۲۳ | ۱۲۹۴ | ۱۳۱۷ |
| هنرمندان و طراحانی که هنرشان در خدمت امور تجاری است | ۶۶۶ | ۱۰۶۴ | ۱۷۳۰ |
| عکاسان و متصدیان دوربینهای عکاسی | ۴۰ | ۲۷۱۷ | ۲۷۵۷ |
| س- جمع آهنگسازان و هنرمندان هنرهای قابل اجرا (آثار نمایشی) | ۲۶۷ | ۳۸۶۳ | ۴۱۳۰ |
| آهنگسازان و نوازندگان و خوانندگان | ۸۵ | ۳۳۲۷ | ۳۵۱۲ |
| مربیان رقصها و آوازهای جمعی | ۳۲ | ۲۴ | ۵۶ |
| هنرپیشگان و مدیران صحنه | ۵۶ | ۲۰۲ | ۲۵۸ |
| سازندگان و مجریان آثار هنری | ۵ | ۹۲ | ۹۷ |
| بازیگران سيرك | ۱۷ | ۲۷ | ۴۴ |
| هنرمندان اجرا کننده که جای دیگر طبقه بندی نشده اند[۸] | ۷۲ | ۱۹۱ | ۲۶۳ |
| نوع شغل | تعداد زن | تعداد مرد | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| ع- جمع سایر کارکنان حرفه ای و فنی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۴۳۶ نفر | ۳۲۰۷ نفر | ۳۶۴۳ نفر |
| کتابداران و متصدیان بایگانی و موزه داران | ۱۱۵ | ۱۹۹ | ۳۱۴ |
| جامعه شناسان و مردم شناسان و دانشمندان وابسته | ۴ | ۳۳ | ۳۷ |
| کارکنان اجتماعی | ۱۸ | ۳۱ | ۴۹ |
| متخصصان امور پرسنلی و مشاغل | ۲ | ۵۷ | ۵۹ |
| زبانشناسان و مترجمان[۹] | ۲۰۵ | ۸۵۴ | ۱۰۵۹ |
| سایر کارکنان حرفه ای وقتی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۹۲ | ۲۰۳۳ | ۲۱۲۵ |
| ف- جمع قانون گذاران و مدیران دستگاههای دولتی[۱۰] | ۱۴۲ | ۱۸۳۸ | ۱۹۸۰ |
| قانون گذاران | ۶ | ۲۳۳ | ۲۳۹ |
| مدیران دستگاههای دولتی | ۱۳۶ | ۱۶۰۵ | ۱۷۴۱ |
| ص- جمع مدیران | ۲۴۷ | ۹۷۱۰ | ۹۹۵۷ |
| مدیران دستگاههای غیر دولتی | ۶۲ | ۱۸۲۷ | ۱۸۸۹ |
| مدیران امور تولیدی و تحقیقاتی و توسعه | ۱۹ | ۲۱۳۷ | ۲۱۵۶ |
| مدیران فروش و امور وابسته | ۹ | ۴۱۴ | ۴۲۳ |
| مدیران بودجه و حسابداری و اعتبار | ۱۲ | ۱۴۳۹ | ۱۴۵۱ |
| مدیران روابط صنعتی و امور پرسنلی | ۱۲ | ۳۵۶ | ۳۶۸ |
| مدیران امور اداری | ۳۰ | ۷۸۱ | ۸۱۱ |
| مدیران انبار و حمل و نقل و ارتباطات | ۵ | ۶۲۰ | ۶۲۵ |
| مدیرانی که جای دیگر طبقه بندی نشده اند | ۹۸ | ۲۱۲۶ | ۲۲۳۴ |
| ق- جمع مدیران دفتری | ۲۹۱ | ۸۸۷۹ | ۱۹۷۰ |
| نوع شغل | تعداد مرد | تعداد زن | جمع زن و مرد |
|---|---|---|---|
| ر- جمع کارمندان دفتری و بایگانی مراسلات[۱۱] | ۱۰۵۵۹ نفر | ۸۷۵۸۹ نفر | ۹۸۱۴۸ نفر |
| ش- جمع كارمندان حسابداری و محاسبات[۱۲] | ۲۰۵۱ | ۶۱۴۳۳ | ۶۳۴۸۴ |
| ت- مدیران حمل ونقل و ارتباطات[۱۳] | ۱۶ | ۲۳۳۳ | ۲۳۴۹ |
| جمع كل صاحبان مشاغل روشنفکری | ۶۵۳۹۶ نفر زن | ۳۲۱۸۳۶ نفر مرد | ۳۸۷۲۳۲ نفر زن و مرد |
ملاحظه میکنید که باز این فهرست هم ناقص است . مثلا آمار بانکداران و دانشجویان و افسران ارتش و خدمات امنیتی در آن ذکر نشده برای در آوردن آمار دقیق دانشجویان بایست به جزوات دیگری از نتایج آمار گیری آبان ۱۳۴۵ مراجعه میکردم که در دسترس نبود. برای آمار افسران نیز ناچار قناعت کنیم به همان عددی که پیش ازین بحدس و تخمین داده ام در جدول ۱۰) و باز به امید اینکه این فهرست ناقص را مرد با همت تر و حوصله دارتری تکمیل کند و به اعتبار اینکه کار بی عیب کردن تعلیق به محال کردن است همین مختصر عرضه شد.
در پایان این تخمین کمی صاحبان مشاغل روشنفکری در ایران اگر قصد مقایسه ای هم داشته باشید با رعایت آماری که در صفحات ۵۲ تا ۵۶ و ۱۱۱ تا اینجا آمد - و با افزودن ۵۰ هزار دانشجو و ۱۵ هزار مشاغل ارتشی و امنیتی به آخر جدول ۱۱- میتوان گفت که در مملکت ایران در سال ۱۳۴۵ (۱۹۶۶) با ۲۵ میلیون جمعیت در حدود ۴۵۰ هزار شغل روشنفکری داریم. و این یعنی در حدود يك پنجاه و پنجم جمعیت . در حالیکه فرانسه با ۴۲ میلیون جمعیت در ۱۹۵۴ در حدود ۱٫۳ میلیون (باستناد مطالب صفحه ۱۳ کتاب لوئی بودن شغل روشنفکری داشته. یعنی یك سی و دوم جمعیت . و شوروی با ۲۰۰ میلیون جمعیت در ۱۹۵۶ در حدود ۱۵٫۵ ميليون يعني يك سيزدهم جمعیت و امریکا با ۱۸۰ میلیون جمعیت در ۱۹۵۰، در حدود ۷٫۳ ميليون يعنى يك بیست و چهارم جمعیت.
پانویس[ویرایش]
- ↑ The Foreign Educated Iranians . By G.B. Baldwin . in Mida East Journal - Summer 1963 – PP 1264 - 78.
- ↑ از نسخه خطی نتیجه این مطالعه . باجازه همین حضرت و با تشکر از محبتهاش.
- ↑ این عده در سال ۱۳۴۳ به ۱۴۹۰۹ نفر رسیده است اما فقط ۶۱۶۱ نفر ازین جمع لیسانسیه بوده اند یا دانشسرای عالی .دیده و بقیه یعنی ۸۷۴۸ نفر ایشان با دیپلم در دبیرستانها درس میداده اند. ( به نقل از آمار مرکز تربیت معلم ) و این خود دلیل روشن رکود کار تعلیم و تربیت در دبیرستانها.
- ↑ این تعداد حتماً ناقص است. بخصوص اگر همه مدارس طلبگی را هم در نظر بگیریم. و خواهم کوشید که در صفحات بعد در بن زمینه آمار کاملتری بیاورم .
- ↑ صفحات جوج وح و ۷۴ و ۷۵ و ۸۱ و ۸۲ و ۸۸ و ۸۹ .
- ↑ تا اینجا فهرست کسانی است از صاحبان مشاغل روشنفکری که با علوم سروکار دارند. یا با علوم دقیق پس ازین فهرست کسانی است که با علوم انسانی و هنرها سروکار دارند.
- ↑ جای اسم این دسته خالی است اما در مقابلش عددی آمده. من فقط نقل میکنم.
- ↑ پس ازین در يك ردیف و جمع قهرمانان - ورزشکاران و کارکنان مربوط» آمده(هشتصد نفر تمام). که من از فهرست روشنفکران انداختم. که گرچه در کارشان هم قصد نمایش هست هم زیبایی - اما نه با «کلام» سروکار دارند و نه با «اندیشه».
- ↑ مترجم وزبانشناس و دیلماج حتما خیلی بیش از اینها باید داشته باشیم . مبادا اشتباهی رخ داده باشد؟
- ↑ ازینجا گروه عمده ۲ شروع میشود - یعنی گروه مدیران که نه جزو شاغلان به علوم دقیق اند و نه جزو شاغلان علوم انسانی و هنرها بلکه تطبیق کنندگان آنها هستند بر مؤسسات و آدمها.
- ↑ ۱ این ردیف شامل شش دسته است : تندنویس - ماشین نویس - متصدی ماشین چاپ خودکار و الخ ... ازین جا به بعد دیگر ریز ردیف ها را نمی آورم.
- ↑ پس ازین ردیف که شامل چهار دسته است - ردیف و «کارمندانی که به موجودی انبارها میرسند » را انداخته ام.
- ↑ که عبارتند از: «رؤسای ایستگاههای راه آهن - مدیران پست - سایر رؤسا و مديران ارتباط که جای دیگر طبقه بندی نشده اند».