روی استحقاق تاریخ مشرق قدیم خواهند خواند. این کاخ با سرعتی حیرت‌آور بالا می‌رود و بقدری مواد بدست آمده که بفکر هیچیک از علماء خطور نمی‌کرد. تقریبا هر سال کشفیاتی جدید در یکی از امکنۀ مهمّ تاریخی روی داده، روشنائی به یکی از گوشه‌های تاریک این قسمت از تاریخ بشر می‌اندازد. راست است که هنوز این قسمت بدرجه‌ای نرسیده که بتوان آن را در ردیف بعض قسمتهای روشن تاریخ گذارد، با وجود این بنا بر اسناد و مدارکی که کشف شده، الآن هم تاریخ ادواری زیاد، که تا سه هزار سال قبل از میلاد و بلکه بیشتر بالا می‌رود، روشن شده، درجۀ تمدّن بشر در این ادوار و عهود معلوم گشته و، چون این نکته مسلم است که هریک از درجات تمدّن نتیجه کارهای قرون عدیده است، اطلاعات مزبوره روشنائیهائی هم به ادوار فاصله افکنده بسیاری از چیزهای مجهول را معلوم می‌کند.
تحقیقات در آثار عتیقه صفحاتی که تمدّن یونانی داشته، بخصوص در جزیرۀ کرت،[۱] از چندی به این طرف ترقّی شایانی کرده و معلوم داشته که چندین قرن قبل از جنگ (ترووا)[۲] این جزیره، که یک نوع تمدّن عالی پرورده، با تمدن مشرق قدیم ارتباطی بسیار نزدیک داشته و ارتباط مزبور مدّتهای مدید برقرار بوده. نیز به ثبوت رسیده که قدیم‌ترین مردم ایطالیائی، یعنی (اتروسک) ها، که در قرون بعد آن‌قدر تمدنشان در تمدن رومی دخالت داشت، اصلا مشرق زمینی بوده‌اند. ازاینجهت و جهات دیگر تاریخ مشرق قدیم می‌رود که مبدّل شود به تاریخ «عهد قدیم ممالک متمدنه دریای مغرب».[۳] در اینجا مسئله‌ای طرح می‌شود: آیا باید این قسمت از تاریخ را باسمی نامید که ذکر شد، یا افق نظر را وسیع‌تر کرده این قسمت را بسائر
- ↑ Crete (جزیرۀ بزرگی است در دریای مغرب که جزو یونان می‌باشد).
- ↑ Troie ترووا شهری بود در آسیای صغیر که آن را ایلیون و پرگام نیز می‌نامیدند، یونانیها از جهت نزاعی آن را محاصره کردند و پس از ده سال زدوخورد شهر را گرفته آتش زدند، این جنگهای ده‌ساله موضوع داستانهائی شد که هومر معروف یونانی سروده و شاهکارهای او معروف به (ایلیاد) و (ادیسه) است، محلّ این شهر قدیم را شلیمان Sehliemann یافت و در حوالی جائی موسوم به (حصارلیق) است.
- ↑ Mediterranee
