مبحث سوّم. اشک سوّم-اردوان اوّل
بعد از پدر بتخت نشست. در باب اسم او تردیدی هست، زیرا ژوستن اسم اشک سوّم را فری‌یاپت نوشته، ولی در فهرست کتاب تروگ پومپه اردوان ذکر شده. نویسندگان جدید مانند راولین‌سن (ششمین دولت مشرق، صفحه ۵۴- یوستی نامهای ایرانی، صفحه ۴۱۲) و دیگران اشک سوّم را اردوان می‌نامند، ولی گوت‌شمید عقیده دارد، که نام شخصی او ارشک بوده و بدین جهت او را ارشک دوّم دانسته (تاریخ ایران الخ-صفحۀ ۳۶). اردوان پس از اینکه بتخت نشست (۲۱۴ ق. م) خواست نام خود را با کارهای بزرگ بلند کند و از منازعۀ آنتیوخوس سوّم پسر سلکوس کالّی نیکوس با آخه‌لائوس و با یکی از ولات او استفاده کرده به ماد تاخت و راهی را، که از گرگان به کوههای کردستان می‌رفت در تحت تسلّط خویش درآورد. از کیفیّات این جنگ خبری نیست و همین‌قدر معلوم است، که اردوان همدان را گرفت (پولی‌بیوس، کتاب ۱۰، فصل ۲۷، بند ۱۳) ولی بهره‌مندی او نشان می‌دهد، که قشونی نیرومند بمغرب ایران کشیده و سرداران ماهر داشته. به هرحال تصرّف ماد، کلده و بین النّهرین قدیم را در تحت تهدید گذاشت. در این احوال آنتیوخوس سوّم (کبیر) لشکری نیرومند جمع کرده بطرف مشرق روانه شد، تا تمامی ایالات سابق دولت سلوکی را برگرداند.
ژوستن گوید (کتاب ۴۱، بند ۵) که عدّه افراد قشون او یک‌صد هزار پیاده و بیست هزار سوار بود. او پس از اینکه از کوههای زاگرس گذشت، بطرف همدان رفت و چون این شهر استحکاماتی نداشت و پارتیها هم آن را محکم نکرده بودند، به آسانی این شهر را گرفت و چنانکه پولی بیوس گوید، آن را غارت کرد (همان کتاب و همان‌جا).
در این اوان معبد اناهیتا در همدان نیز دوچار خسارت و چپاول گردید و ذخایر آن معبد را بمقدار چهار هزار تالان تاراج کردند [۱]. آنتیوخوس پس از گرفتن همدان برخلاف انتظار اردوان بطرف مشرق ایران رفت، ولی عبور از جاهای
________________________________________
- ↑ ۲۲ میلیون و نیم فرنگ طلا تقریباً یا ۱۱۲ میلیون ریال.
