مقدونی کتابهائی در محل نینوای قدیم جمع کرده‌اند و این کتابخانه در قرون بعد بتصرّف اشکانیان درآمده.
بارْدِسَنْ[۱]
درادس (اورفا) واقع در بین النهرین تولد یافت و اصلاً شامی بود. او را پارتی و کلدانی نیز می‌گفتند. این شخص، که در سلک روحانیین مسیحی بود، در اواخر عمر دارای معتقدات عرفانی[۲] گردید.
چون معلومات زیاد در علوم شرقی و غربی (کلدانی، یونانی) داشت و زبان سریانی و یونانی را خوب می‌دانست، کتب زیاد نوشت، که از جمله قطعه‌ای از تاریخ ارمنستان است و موسی‌خورن مندرجات آن را در کتاب خود ذکر کرده. زمان زندگانی این نویسنده در نیمۀ دوّم میلادی بوده، زیرا در تاریخ ادس تولد او را به سال ۱۵۴ م.
مربوط داشته‌اند.
آگاتانْژ[۳]
اسم یونانی او (آگاثاگ‌گلس)[۴] است و تصوّر می‌کنند که اصلاً یونانی و ساکن یکی از نواحی غربی ارمنستان، مجاور روم شرقی، بوده. این مورّخ، که منشی تیرداد (درتاد) دوّم پادشاه ارمنستان بود، تاریخ این مملکت را نوشته و از وقایعی صحبت می‌کند که از ۲۲۶ تا ۳۳۰ میلادی روی داده. تاریخ او بزبان ارمنی و یونانی نوشته شده و اختلافاتی بین دو نسخه مزبوره دیده می‌شود. بعلاوه چیزهائی در هر دو نسخه بعدها داخل کرده‌اند، زیرا در بعض جاها از کسانی مذاکره می‌شود که تقریبا ۱۵۰ سال بعد از مورّخ مزبور می‌زیسته‌اند.
بنابراین بعضی تردید دارند که این نوشته‌ها از خود آگاتانژ باشد و گمان می‌کنند که یک شخص مسیحی، در اوایل قرن پنجم، هر دو نسخه را انشاء و تغییراتی در اصل نوشته‌های آگاتانژ داده. به هرحال نوشته‌های او در میان یونانیها و کلدانیها و مصریها و اعراب معروف بود. سالنامه‌نگاری هم موسوم به (سِبِه‌اُسْ)[۵] در قرن هفتم قطعه‌ای راجع بتاریخ ارمنستان نوشته، که به آگاتانژ نسبت داده. اگرچه نویسندۀ مزبور در قسمتی از کتاب خود از شخصی صحبت کرده، که ۶۳ سال بعد از
