زیاد از امپراطور مزبور کرده.
راجع به تاریخ جنگها یا (هیس‌توری‌کن) باید گفت که این کتاب مهم‌ترین تاریخی است که در این دورۀ تاریخ یونان نوشته شده. از حیث انشاء، پروکوپ تقلید از هرودوت و توسیدید کرده و از اینجا معلوم است، که زبان قدیم یونانی در این زمان، اگرچه در شرف تغییر کردن بوده، ولی هنوز نمرده بود. این کتاب را قدر میدانند، زیرا، چون نویسندۀ آن شاهد قضایا و وقایع بود، بی‌طرفانه وقایع را ضبط کرده. کلیة کتاب او در مرحلۀ تمام شدن عهد قدیم و شروع گشتن قرون وسطی است. از آنچه گفته شد معلوم است که کتابهای او برای تاریخ این زمان ایران هم منبع مهمّی است.
کتب راجعه به جغرافیای عالم قدیم
بدوا لازم است گفته شود که از نوشته‌های مورّخین قدیم و مخصوصا هرودوت، کزنفون، آرّیان، پولیپ، پلین و غیره می‌توان اطّلاعاتی راجع به جغرافیای دنیای قدیم بدست آورد، ولی کتبی هم در عهد قدیم نوشته شده که مخصوصا راجع به جغرافیا است و ضمنا حاوی اطّلاعات مفیدی در باب ایران قدیم. در میان اشخاصی که چنین کتابهائی نوشته‌اند اینها بیشتر معروف‌اند:
اِراتُس‌ْتِنْ[۱]
این شخص یونانی بود و در ۲۷۶ ق. م در سیرن[۲] تولّد یافت. او خواست موافق اطّلاعات جدیده نقشۀ صحیحی از عالم زمان خود ترسیم کند و با این مقصود به اسکندریّه رفت، زیرا در آنجا منابع و موادّی که با کار اراتس‌تن مناسبت داشت زیاد بود. مؤلّف مزبور کتبی از خود باقی گذاشته، که برای جغرافیای ایران قدیم هم گران‌بها است. این نویسنده از فلاسفۀ اسکندرائی بود و چند دفعه به دربار پادشاه عظیم الشأن هند که (سان‌دراکت)[۳] نام داشت رفت. دربارۀ او نوشته‌اند که در سن ۸۰ سالگی آن‌قدر از خوردن غذا
