علویان بود و در دیلمستان می‌زیست با لشکری از دیلمان به نواحی ری تاخته دست به تاراج و کشتار بگشادند. عامل ری از جانب طاهریان عبد اللّه بن عزیز نامی بود بگریخت و مردم ری ناگزیر دو هزار هزار درهم به علویان و جستان داده آشتی خواستند و شهر بدیشان سپردند. جستان احمد بن عیسی را در آنجا گذارده خویشتن با کوکبی آهنگ قزوین کردند۱. ابن اسفندیار در اینجا می‌نویسد:
نبشتۀ احمد بن عیسی و قاسم بن علی که با جستان وهسودان بودند رسید به فتح ولایت ری و قزوین و ابهر و زنگان که ایشان را مسلم شد و همه دعوت را اجابت کردند بیعت رفته.
طبری نیز دست یافتن کوکبی را بر قزوین و زنجان می‌نگارد، ولی این شهرها بیش از چند ماه به دست علویان و دیلمان نبود. و در اوایل سال ۲۵۳ موسی پسر بغا از سرکردگان بزرگ خلیفه المعتز باللّه با سپاه انبوهی از بغداد حرکت و در یک فرسخی قزوین با کوکبی و دیلمان جنگ کرده فیروزی یافت و قزوین را بگشاده از دنبال کوکبی به کوهستان دیلم تاخت و جنگ‌های سختی با دیلمان کرده از ایشان فراوان بکشت۲و همه‌جا ویرانی بسیار می‌کرد تا پس از مدتی به بغداد بازگشت.
طبری در سال ۲۵۹ هجوم دیگر جستان بر قزوین و جنگ او را با محمد بن فضل قزوینی و شکست جستان را می‌نگارد۳. ظاهر آن است که این هجوم نیز به فرمان
________________________________________
(۱) . نسخه اصل و یگانه ابن اسفندیار و تاریخ طبری حوادث سال ۲۵۲ از نوشته‌های طبری و بلاذری چنین برمی‌آید که این کوکبی که نام او را حسین یا حسن بن احمد نگاشته‌اند خویشتن داعی مستقلی و در دیلمان بیرق دعوت برافراشته بود و جستان و دیلمان به نام او جنگ می‌کردند بلکه طبری خروج او و گشادن قزوین و زنجان را در سال ۲۵۱ (یک سال پیش از پادشاهی یافتن جستان) می‌نگارد بااین‌حال معلوم نیست این نوشته ابن اسفندیار که جستان از داعی کبیر نماینده خواست که قزوین و ری را به نام او بگشاید چه معنی دارد مگر آنکه بگوییم برخلاف نوشته‌های بلاذری و طبری کوکبی نیز از پیروان و بستگان داعی کبیر بوده.
(۲) . فتوح البلدان، بلاذری، ص ۳۳۲.
(۳) . باید دانست که هریک از پادشاهان جستانی را «پسر جستان» را «ابن جستان» می‌نامیدند چنانکه همین جستان را نیز «ابن جستان» نوشته‌اند. ولی این خبر در تاریخ طبری بدین عبارت است: «و فیها کانت وقعة بین محمد بن الفضل بن سنان القزوینی و وهسودان بن جستان الدیلمی فهزم محمد بن الفضل وهسودان»، ابن اثیر نیز همین عبارت را از طبری برداشته ولی باید گفت هر دوی این مؤلفان اشتباه کرده‌اند چه وهسودان در سال ۲۵۲ مرده بود. و یا اصل خبر به نام «ابن جستان» بوده طبری از همین کلمه دچار اشتباه شده و پنداشته که مقصود وهسودان است و تصرفی از پیش خود در عبارت کرده با آنکه بیشک مقصود جستان است.
شهریاران گمنام جلد ۱
