- تلگراف بنمایندگیهای خارج
بقرار اطلاع صبح امروز از طرف وزارت امور خارجه جریان توطئه کودتا و اعلامیه دولت تلگرافی بنمایندگیهای سیاسی ایران در خارج مخابره گردید تا از کیفیت قضیه اطلاع حاصل کنند.
گفته میشود از صبح زود که این خبر توسط خبرگزاریها در دنیا منتشر شد از طرف سفراء ایران در خارج از وزارتخارجه تقاضا شده که هر چه زودتر قضیه را باطلاع آنان برسانند
- قبایل
امروز در مراجع انتظامی گفته میشد که بموازات فعالیت کودتاچیان عده‌ای از قبایل نیز آهنک حرکت بتهران کرده بودند ولی پس از اطلاع از شکست کودتا به محلهای خود بازگشته‌اند.
- ادارات نیمه تعطیل بود
بعضی از وزارتخانه‌ها و ادارات و موسسات دولتی بطور کلی امروز نیمه‌تعطیل بود و فعالیتی دیده نمیشد کارمندان دولت میزهای خود را ترک کرده و دور یکدیگر جمع شده و مشغول بحث در اطراف کودتا و جریانات دیگری که در کشور بوقوع پیوسته است بودند.
- انعکاس در خبرگزاری‌های خارجی
امروز با اینکه یکشنبه و روز تعطیل سفارتخانه‌های خارجی در تهران بود اولیای امور سفارتخانه‌ها از اول وقت صبح مشغول کار بودند و اخبار مربوط به کودتا را کسب و بدولت های متبوع خود مخابره میکردند.
سفارتخانه‌های امریکا و شوروی بیش از سایر نمایندگیهای سیاسی خارجی مراقب جریانات امروز بودند و اعضای آنها مستقیم و غیر مستقیم کسب خبر میکردند.
از ساعت ۷ صبح امروز که ابلاغیه دولت در رادیو قرائت شد مخبرین خارجی خبر کودتا را بعنوان یک گزارش فوری و فوق‌العاده بدنیا مخابره کردند.
مخبرین در گزارشهای خود اطلاع دادند که قرار بود دیشب در تهران کودتائی برای واژگون ساختن دولت فعلی صورت بگیرد ولی بر اثر مراقبت قوای انتظامی که بدولت وفادار ماند این کودتا با شکست مواجه گردید.
خبرنگاران خارجی آنگاه متن اولین اعلامیه دولت را برای بنگاههای لندن مخابره و اظهار کردند که تصور میرود بر اثر شکست کودتاچیان دولت دکتر مصدق بیش از پیش تقویت یابد و بعلاوه نقشه توطئه‌چیان اثری در وضع دولت نداشته و قوای انتظامی حاکم بر اوضاع است.
- اعلامیه‌های دیگر در پشتیبانی از دولت
امروز اعلامیه‌هائی نیز از طرف اصناف و طبقات مختلف پایتخت از جمله کمیته محلی امیریه و قلعه وزیر، کمیته محلی خیابان امیران طرفداران نهضت ملی انتشار یافته و ضمن پشتیبانی از دولت آقای دکتر مصدق مجازات کودتاچیان خواسته شده است.
- دستور سفارت امریکا بکارمندان اصل چهار
مقامات سفارت امریکا در تهران بکارمندان اداره اصل چهارم بوسیله تلفن دستور دادند که بخانه‌های خود برگردند و از ماندن در خیابانها احتراز کنند.
کارمندان اداره اصل چهارم روز های یکشنبه کار میکنند و روزهای جمعه تعطیل هستند
اعضاء دربار کار نمیکردند امروز روسا و کارمندان وزارت دربار در دربار حضور یافتند و تمام دوایر و دفاتر دربار تعطیل بود.
- اعلامیه حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم)
ملت ایران، مردم قهرمان تهران، بر پای خیزید و استقامت کنید بیگانگان باتکای وامانده‌ترین عمال خود بجنک ما آمده‌اند آنان با توسل باسلحه شبانه بر نهضت مقدس شما یورش آورده است. عناصر متزلزل که میخواهند باتکای نیرو های اجنبی و علیرغم ملت بر مملکت حکومت کنند و چون دزدان شبانه بر خانه پدر ملت هجوم میآورند باید از سر راه نهضت برداشته شوند، ملت باین عناصر زبون احتیاج ندارد. عناصر ضدملی که باتکای وعده‌های استعمار گران بروی ملت شمشیر میکشند باید بر چوبه دار بروند.
مردم قهرمان ایران. دشمن حیله‌گر با تکیه بر عناصر ضدملی که جبر تاریخ آنان را محکوم بزوال کرده شبانه بر نهضت مقدس شما هجوم آورده و بر خانه پدر ملت یورش برده است استعمارگران از دو هفته پیش وعده می‌دادند که مستقیما در نهضت امور کشور ما دخالت خواهند کرد و از پیشرفت نهضت مقدس ما جلوگیری خواهند نمود.
اینک شما مردم وطن‌پرست ایران بچشم دیدید که چگونه بیگانه و بیگانه‌پرستان مستقیما بر نهضت شما هجوم آوردند. آری مستقیما... زیرا عناصر زبون و فاسدی که بر نهضت ما هجوم آوردند عامل مستقیم امپریالیسم و پرورده خوان نعمت آنها هستند.
این عناصر و ایادی فاسد که عمری را در خدمت بیگانه بسر آورده‌اند از مدتها پیش برای در هم شکستن نهضت مردم قهرمان ایران مشغول توطئه‌چینی بودند. آنها ابتداء مجلس شورای ملی را پایگاه خود قرار دادند و با قرار و مدار مخفیانه میخواستند نهضت را واژگون سازند هوشیاری و واقع‌بینی دکتر مصدق و پایداری مردم رشید ایران این پایگاه را بر سر آنها خراب کرد و دشمنان را از خانه ملت راند. پس از فتح درخشان ملت یگانه راه شکست ملت را در یک کودتای نظامی تشخیص دادند و بسرعت بفراهم آوردن وسایل پرداختند و ناگهان در نیمه شب دیشب چون دزدان بر شهر تهران هجوم آوردند آنها تصور کرده بودند که با این حرکت سریع خواهند توانست نهضت مقدس ما را واژگون سازند و ثمرات مبارزات سه‌ساله ما را بیغما ببرند.
دشمنان ملت ایران امروز در انتظار اعلامیه نخست‌وزیر کودتا بودند ولی آنها با نهایت شگفتی اعلامیه نخست وزیر ملت را استماع فرمودند و ازین پس جز صدای ملت صدای دیگری بگوش آنها نخواهد رسید. مردم قهرمان تهران لحظه حساس تاریخی فرا رسیده است
ملت یکبار دیگر از طرف فاسد ترین عناصر ضدملی مورد حمله قرار گرفت و چیزی نمانده بود که این عمال فرومایه نهضت مقدس ما را در قدم چرچیل قربانی سازند ملت ایران ازین خیانت بزرگ هرگز چشم نخواهد پوشید
پیروز باد نهضت مقدس ملی ما درود بر دکتر مصدق قهرمان استقلال و آزادی وطن ما مرگ بر عامل کودتای مفتضح ۲۵ مرداد. نیروی سوم نیروی خلاقه ملت پیروز است هیئت اجرائیه حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) و کمیته ایالتی سازمان جوانان
- دو نفر دیگر هم توقیف شدند
امروز سرگرد پولاد دژ افسر شهربانی نیز توقیف شد و مامورین نظامی می‌گفتند که وی نیز در جریان کودتا دست داشته است.
بعد از ظهر امروز شخص دیگری نیز بنام اشتری توسط مامورین کار آگاهی دستگیر شد.
امروز از طرف اداره کارآگاهی بکلیه ماموران دستور داده شد که بعد از ظهر هر چه زودتر باداره بیایند. چون قرار
- نخست‌وزیری زاهدی؟
امروز بدنبال شایعاتی که در باره نامه تسلیمی سرهنگ نصیری فرمانده گارد شاهنشاهی از طرف دربار بنخست‌وزیر انتشار بافت شایع شد که علاوه بر صدور فرمان عزل دکتر مصدق، فرمان نخست وزیری بنام سرلشکر زاهدی نیز صادر شده و وی اعضای کابینه خود را تعیین کرده بود.
- سرلشگر زاهدی ادعا کرد که نخست‌وزیر قانونی ایرانست
تهران – اسوشیتدپرس – در همان موقع که مصدق بیمار و فرتوت کودتای نظامی را خرد میکرد سرلشگر زاهدی طی نامه‌ای در یک محل مخفی در شمال تهران در اختیار خبرنگاران گذاشته شد صریحا ادعا کرد که نخست وزیر قانونی ایران میباشد
در این نامه خاطر نشان شده بود که بر طبق فرمانی که روز پنج شنبه گذشته بامضای شاه رسیده سرلشکر زاهدی بسمت نخست‌وزیر جدید ایران تعیین گردیده است:
عکسهائی از فرمان شاه نیز دائر بنخست وزیری سرلشگر زاهدی در اختیار خبرنگاران گذاشته شده است
- بیسیم ستاد ارتش
از اول وقت صبح امروز یک دستگاه بیسیم سیار ارتشی جنب اطاق سرتیپ ریاحی رئیس ستاد ارتش مرتبا با خاج در تماس بود و پیوسته گزارشهای خارج را گرفته و باطلاع رئیس ستاد میرسانید.
- تانک شرمن
روبروی شهربانی کل کشور از ساعت ۳ بعد از نیمه شب گذشته چهار تانک شرمن مستقر گردید.
عده‌ای سرباز مسلح نیز در اطراف شهربانی مراقب اوضاع بودند.
- اظهارات رئیس کارآگاهی
امروز خبرنگار ما از آقای سرهنک امیر هوشنگ نادری رئیس اداره کارآگاهی شهربانی راجع بوقایع دیشب سئوال کردند رئیس کارآگاهی گفت: از چندی قبل نطفه کودتا توسط کودتاچیان بسته شده بود و گزارشهائی مرتبا در این خصوص بما میرسید. کودتای آنها بطور حتم و مسلم کودتای نظامی بود در این چند روز اخیر پیوسته سرهنک نصیری رئیس گارد شاهنشاهی بین رامسر و تهران رفت و آمد میکرد دیروز من خودم پیوسته سرهنک نصیری را تعقیب می‌کردم تا اینکه حقیقت قضیه مسلم گردید و او را توقیف کردیم
- قطع تلفن و برق
رئیس کارآگاهی سپس اضافه کرد.
دیشب کودتاچیان ابتدا قسمت جنوب شهر را از برق و تلفن محروم کردند.
سرهنک آزموده با تهدید فیوز تلفن‌های جنوب شهر را از محل پاسگاه تلفن روبروی سید نصرالدین بتهدید میگیرد و ارتباط قسمت جنوب را قطع میکند.
همچنین کودتاچیان برق‌های نقاط حساس شهر را قطع کرده بودند.
- خلع سلاح مامورین انتظامی
وی گفت توطئه کنندگان ابتدا مامورین کلانتری ۱ و کلانتری تجریش را خلع سلاح کردند و کلیه پاسبانان و افسران مامور در کلانتری مزبور دست شان از کار کوتاه شده بود
- گزارش توقیف سرتیپ کیانی
سرهنک نادری در خصوص چگونگی شروع کودتا اظهار داشت:
از گوشه و کنار همان طور که گفتم خبر داشتیم و من مرتبا مراقب بودم ولی دیشب ابتدا موقعیکه متوجه عدم بازگشت سرتیپ کیانی شدیم بطور قطع و مسلم فهمیدیم که شروع بانجام مقصود خود کرده‌اند سرتیپ کیانی برای بازرسی مامورین گارد شاهنشاهی رفته بود ولی او را توقیف کرده بودند
- حرکت قبایل و عشایر بمرکز
آقای سرهنگ نادری در خصوص شایعه حرکت عده‌ای از افراد ایلات و عشایر بمرکز اظهار داشتند.
سرهنگ آزموده
.jpg)
ارنست پرون
.jpg)
سروان عزیزی
.jpg)
بهبودی
من در این خصوص هنوز اطلاع قطعی نمی‌توانم بشما بدهم ولی این موضوع چندان بعید بنظر نمی‌رسد بعدا ممکن است اطلاع صحیح در دسترس جراید بگذاریم البته دولت طی اعلامیه رسمی مرتبا مردم را در جریان خواهد گذاشت.
- در تعقیب عده‌ای دیگر
رئیس کارآگاهی سپس اضافه کرد. ما با کمال جدیت مشغول دستگیری کلیه عاملین توطئه کودتا هستیم و بطور قطع عده‌ای دیگر هم دستگیر خواهند شد. در میان این عده قطعا چند تن افسر ارتش اعم از بازنشسته یا حاضر بخدمت هستند.
بنده از تحقیقاتی که از بازداشت شدگان بعمل آمده است اطلاعی ندارم ولی تصور میکنم کسانیکه بازداشت شده‌اند در توطئه کم و بیش دخالت داشته‌اند.
- در تعقیب سرلشکر زاهدی
یک مقام مطلع درباره شرکت سرلشکر زاهدی در جریان توطئه بخبرنگار ما اظهار داشت.
بطور حتم سرلشکر زاهدی در این توطئه کودتا دست داشته است و مامورین فرمانداری نظامی بزودی مشارالیه را توقیف خواهند کرد ولی هنوز دسترسی بمشارالیه پیدا نشده است همچنین چند نفر دیگر از کارمندان عالیرتبه دربار تحت تعقیب قرار خواهند گرفت.
بالای دار میفهمی! دیشب کودتاچیان موقعیکه وزیر امور خارجه را دستگیر کردند وزیر خارجه گفت «مرا کجا می‌برید» آنها در جواب گفتند. «ساعت پنج صبح بالای دار میفهمی ترا کجا میبریم».
امروز همه جا صحبت از چگونگی مجازات کودتاچیان بود:
طبق ماده ۴ قانون حکومت نظامی «کسانی که در زمان حکومت نظامی علیه امنیت عمومی و دولت مشروطه عملا قیام کنند و جرم آنها در دادگاه مدلل شده باشد محکوم بمرک خواهند شد»
بنابراین عمل کلیه کودتاچیان مشمول این قانون و مجازات باحتمال قوی اعدام دسته‌جمعی است
- فوق‌العاده بسوی آینده
امروز بعدازظهر روزنامه شجاعت که صبحها بجای بسوی آینده منتشر میشود فوق‌العاده ای انتشار داد و نوشت که «قرار بود سرلشکر زاهدی نخست وزیر و سرلشگر باتمانقلیچ رئیس ستاد ارتش شوند و شاه صبح امروز جریان را طی پیامی باطلاع مردم برساند»
.jpg)
افراد خلع سلاح شده گارد سلطنتی در جلوی کاخ سعدآباد دست بتظاهرات زدند
امروز اقلیت مجلس چه میکرد؟
دیشب فقط آقایان دکتر بقائی و علی زهری در مجلس ماندند و آقای حائریزاده که چند شب بود در مجلس می‌ماندند دیشب از مجلس خارج شدند.
امروز صبح تمام درهای ورودی مجلس بسته بود.
از منزل آقای نخست وزیر به بازرسی مجلس دستور داده شده بود که از ورود افراد به مجلس جلوگیری بعمل آید
امروزه از افراد اقلیت فقط آقایان حائریزاده و قنات‌آبادی به مجلس آمدند و پس از مختصر توقفی خارج شدند.
سایرین یا اصلا نیامدند و یا آنکه پس از آنکه متوجه شدند از ورود آنها جلوگیری میشود بمنازل خود باز گشتند.
آقای قنات‌آبادی امروز گفت هنوز برای آقای دکتر بقائی احضاریه‌ای نرسیده و ما عقیده داریم که این جریان کودتا را خود آقای دکتر مصدق براه انداخته است تا بتواند مجلس را خود منحل کند.
والا همانطور که در اطلاعیه دولت ذکر شده مگر ممکن است افسریکه برای تسخیر منزل نخست وزیر آمده بلافاصله تسلیم و توقیف شود!
امروز اقلیت جلسه‌ای تشکیل نداد و آقای قنات‌آبادی از ادامه فعالیت این عده و اعلامیه‌ایکه قرار بود امروز منتشر شود اظهار بی‌اطلاعی نمود
امروز صبح اعضاء فراکسیون
سابق نهضت ملی بلافاصله پس از اطلاع
از جریان بمنزل آقای مهندس رضوی
رئیس فراکسیون دعوت شدند
این جلسه با حضور آقای مهندس رضوی
دکتر شایگان، دکتر سنجابی، مهندس
زیرکزاده، مهندس حسیبی، ریگی،
روحی، نجفی، حاج سیدجوادی، جلالی
و دکتر فلسفی تشکیل گردید و پس از
آنکه درباره حوادث دیشب صحبت شد
تصمیم گرفته شد متینگی بعد از ظهر
امروز بر پا گردد.
آقایان دکتر شایگان و مهندس رضوی از جلسه بمنزل آقای نخست وزیر رفته و مجددا بازگشتند. پس از ختم جلسه آقای مهندس رضوی اظهار داشتند: البته مردم میخواهند که در مورد این جریان تصمیمات فوری اتخاذ شود و مرتکبین بلافاصله مجازات شوند. اما دولت نمیخواهد از جریان قاونی خارج شود البته قیام علیه حکومت ملی بوده و مرتکبین ممکن است در دادگاه نظامی محاکمه شوند.
مهندس رضوی اظهار نظر کرد که این اقدامات از طرف اشخاصی که از ملت مایوس هستند و دیگر بوضع خود امیدوار نیستند انجام میشود چون می‌بینند دیگر نمیتوانند از راه قانونی و توسل بمردم موفق شوند، دست باقدامات خلاف قانون میزنند و در این زمینه آنچه بنظر میرسد اطمینانشان بیک قوای پشت پرده است.
قاعدتا این قبیل اقدامات متکی به نیروئی است که عاملین آنرا تشویق میکنند و گرچه قبلا این قوا در داخل متمرکز شده ولی ناشی از بیگانگان است.
و مطمئنا خارجیها در این جریان دخالت داشته‌اند.
در جلسه امروز در مورد متینک عصر تصمیم گرفتیم و همانطور که ملاحظه کردید عده‌ای از افراد طبقات بمنزل بنده آمدند.
چون این وضع مسلم بود که مردم برای دفاع از حقوق خود و تقویت نهضت ملی دست باقداماتی میزنند ما فعلا برای هدایت مردم و روشن کردن ذهن آنها و همینطور برای اینکه بوسیله اجتماع بعد از ظهر یک ابراز احساساتی شده باشد از مردم دعوت کردیم از آقای مهندس رضوی سئوال شد بنظر شما چرا کودتاچیان موفق بانجام نقشه خود نشدند ایشان اظهار داشت:
لشگریکه روی آن حساب میکرده‌اند و قرار بوده است با آنها همراهی و همکاری کند، برای پشتیبانی از نهضت مردم خود را کنار کشیده و همکاری نکرده است.
آقای دکتر سنجابی عضو فراکسیون نهضت ملی اظهار اطلاع کرد که بین کودتاچیان و بعضی مقامات قرار بر این بوده است که در صورتی که بر اوضاع مسلط شوند صبح امروز رادیو سکوت کند و همین نشانه موفقیت باشد.
آقای حاج سیدجوادی اظهار داشت چند نفر نظامی نیمه‌شب گذشته در بازار سراغ منزل مرا میگرفته‌اند و یکی از آشنایان من که با آنها مواجه شده آنها را گمراه کرده است.
آقای دکتر سنجابی گفت در این ماجرا از افسران ارشد باتمانقلیچ و سرلشکر زاهدی دست در کار بوده‌اند وی اضافه کرد که چند روز قبل آقای نخست‌وزیر صریحا گفته بودند اطلاعاتی رسیده که دولت آمریکا مشغول تهیه کودتائی در ایران است.
- نخست وزیر، مصمم‌تر از همیشه
آقای مهندس زیرکزاده که امروز با دکتر مصدق ملاقات کرده بود گفت ایشان ازین واقعه بی‌اندازه متاتر و متعجب ولی بیش از سایر مواقع مصمم و مجهز برای کار بودند.
که دو نفر از اعضاء دولت بازداشت
شده داشتند مطرح گردید و ابلاغیه
اول دولت ساعت ۵ر۶ تنظیم و ساعت
۷ توسط رادیو تهران باستحضار
عامه رسید اینک ابلاغیه دوم دولت در
دسترس آقایان قرار میگیرد:
- اعلامیه دوم دولت
از چندی قبل بدولت اطلاعاتی از منابع مختلف میرسید که برای سقوط دولت نقشه کودتائی از طرف گارد شاهنشاهی در شرف تکوین است و این اطلاعات مرتبا از منابع مختلف تایید میشد. دولت نیز البته احتیاطات لازم را مرعی داشته و آماده برای خنثی کردن نقشه کودتا بود تا اینکه شب گذشته در حوالی نیمه شب بوسیله سرهنک امیری افسر فرمانده و افراد گارد شاهنشاهی نقشه مذکور باین صورت بموقع اجرا گذاشته شد
در ساعت ۴۰ر۱۱ عده از افسران و سربازان گارد بمنزل آقای مهندس حقشناس وزیر راه و تیمسار سرتیپ ریاحی رئیس ستاد ارتش و مهندس زیرکزاده نماینده سابق مجلس حمله نموده و چون تیمسار ریاحی در آنموقع در منزل نبودند و مهاجمین با تهدید فرزند خردسال ایشان نیز نتیجه حاصل نکردند آقایان مهندس حقشناس و مهندس زیرکزاده را با جامه خواب تحت‌الحفظ از منزل خارج نموده و جبرا صورتی اهانت‌آمیز بود بسعدآباد بردند و در اطاق افسر کشیک محبوس ساختند.
در بین راه نیز آقای مهندس حقشناس را با تفنگ مضروب و مصدوم نمودند.
قبلا نیز عده‌ای دیگر به منزل جناب آقای دکتر فاطمی وزیر امور خارجه رفته و ایشانرا هم بهمین صورت بازداشت کرده بودند.
کمی بعد از نیمه شب آقایان مذکور را بوسیله کامیون گارد شاهنشاهی ستاد آرتش آوردند تا بتصور اینکه نقشه آنها عملی شده است و مراکز حساس دیگر بتصرف مهاجمین در آمده بازداشت نمایند.
از طرف دیگر در ساعت ۱۱ طبق دستور رئیس ستاد ارتش تیمسار سرتیپ کیانی معاون ستاد ماموریت پیدا میکند که برای بازدید واحدهای گارد شاهنشاهی و گارد گمرکی که در باغشاه مستقر بودند بآنجا برود
سر تیپ کیانی هنگام ورود به باغشاه وضع را غیرعادی میبیند و با سرهنگ نصیری فرمانده گارد شاهنشاهی مواجه میشود و بلافاصله بدستور سرهنک نصیری بازداشت میگردد
باین ترتیب سرتیپ کیانی در باغشاه دستگیر شد و چون توقیف مشارالیه بطول انجامد از طرف ستاد ارتش به سرهنک ممتاز که در کلانتری یک ماموریت حفاظت خیابان کاخ را داشت اطلاع داده شد که سرتیپ کیانی مدتی است به باغشاه رفته و باز نگشته
سرهنگ ممتاز در جواب اظهار میدارد که سرهنک نصیری فرمانده گارد سرتیپ کیانی را بازداشت کرده و برای توضیحات بیشتری سرهنگ ۲ زند کریمی را بستاد ارتش میفرستد. سرهنک ۲ زندکریمی کمی بعد از نیمه شب بستاد ارتش آمده و جریان توقیف سرتیپ کیانی را مشروحا گزارش میدهد و اظهار میدارد که سرهنک نصیری با چهار کامیون افراد گارد و یک تانک بمنزل جناب آقای نخست وزیر حرکت کرده است.
رئیس ستاد ارتش فورا بسرهنگ ممتاز دستور میدهد که سرهنک امیری را بازداشت و خلع سلاح کند این دستور بوسیله افسر نام‌برده با کمال شهامت اجراء میشود و بلافاصله سرهنگ نصیری بازداشت و بستاد ارتش اعزام میگردد.
افراد گارد نیز با کامیونها بطرف واژه ناخوانا
