شاهگزینی در اساطیر ایران
علی خلیلی[۱] (نویسندهٔ مسئول)
شهرام جلیلیان[۲]
چکیده:
بر پایهٔ روایات باستانی که در شاهنامه و ادبیات پهلوی آمده، میتوان قدیمیترین الگوی شاهگزینی ایران را در آنها یافت. این ساختار شاهگزینی برپایهٔ جهانبینی ساسانیان قرار دارد که دارای یک چارچوب معین و از پیش تعیینشده است و نیز قاعدهٔ منسجمی برای شاهگزینی دارد. پیشفرض مشروعیت حکومت یک شاه در این الگوی شاهگزینی، تعلق داشتن به خاندان شاهی، گزینش شاهزادهٔ نخستزاده، نژاده بودن مادر، همچنین داشتن اسباب و نمادهای قدرت شاهی در تأیید حکومت وی نقش مهمی ایفا میکردند. این ویژگیها، ضروریترین دلایل برای مشروعیت شاه بود و تشخیص این ویژگیها به عهدهٔ بزرگان، اشراف و هموندان خاندانهای نژادهٔ شاهی و پهلوانان بود. در آن دوره، آنها به مثابهٔ انجمن گزینشی عمل میکردند و نقش تعیینکنندهای در انتخاب شاه داشتند و حتی این انجمن گزینشی برای پیدا کردن شخصی که با این معیارها متناسب بود به جستجوی شخص مورد نظر میپرداختند. در این پژوهش کوشش خواهد شد با نگاهی به چگونگی شاهگزینی در اساطیر ایران، مهمترین مبانی شاهگزینی در تاریخ ایران را مورد مطالعه قرار دهیم.
واژگان کلیدی: شاهگزینی، اساطیر ایران، بزرگان و پهلوانان، کی خسرو.