جلد هشتم و نهم دینکرد، که کتابی است بزبان پهلوی، محفوظ است و از روی آن خلاصه مطالب بسیار مهم برای تاریخ تمدن ساسانیان بدست می‌آید. در این کتاب مکرر از دینکرد سخن خواهیم راند.[۱] در اینجا اسامی چند تن از مفسرین و شارحینی را، که در کتاب زند و سایر کتب دینی نام برده‌اند، یادداشت می‌کنیم: ابرگ،[۲] ماه‌گشنسپ،[۳] گوگشنسپ، کی آذر بوزیذ،[۴] سوشیانس،[۵] روشن،[۶] آذر هرمزد، آذرفرنبغ نرسه[۷] میذوگماه،[۸] فرخ، افروغ،[۹] آزادمرد. ظاهرا اکثر این مفسرین در اواخر عهد ساسانیان می‌زیسته‌اند.
تقریبا همۀ کتب زردشتی، که دینی محض است و بزبان پهلوی باقی مانده است، در قرون بعد از انقراض ساسانیان تألیف و تصنیف یافته است. مخصوصا در قرن نهم میلادی (سوم هجری) علماء دین زردشتی فعالیت فوق‌العاده در تحریر کتب به خرج داده‌اند. داذستان‌ی مینوگ خرذ که آن را می‌توان «تعالیم عقل آسمانی» یا «روح العقل» ترجمه کرد، گویا زمان تألیفش در اواخر عهد ساسانیان بوده است، ولی صورت فعلی آن متعلق بدوره بعد از این سلسله است[۱۰] اما کتاب اردای‌ویراز
- ↑ آنچه از کتاب هشتم و نهم دینکرد آورده‌ایم، نقل از ترجمه انگلیسی وست است، مگر در مواردی، که این ترجمه را ناقص دانسته‌ایم. در این موارد به متن پهلوی چاپ سجانا استناد کرده‌ایم. در این چاپ کتاب هشتم و نهم دینکرد مجلدات ۱۹-۱۵ را تشکیل می‌دهند.
- ↑ Abharagh
- ↑ Mahgushnasp
- ↑ Kay-Adhur-bozedh
- ↑ Soshyans
- ↑ Roshn
- ↑ Adhur-Farnbagh-Nerseh
- ↑ Modhoghmah
- ↑ Afrogh
- ↑ «اندرآس» متن پهلوی آن را بصورت فاکسیمیله منتشر کرده است: Mainyo-i-Khrad. Kiel.1882. و بعد در جلد پنجم مجموعه The Book of the متون اوستایی و پهلوی کتابخانه دانشگاه کپنهاک- Bibliothecae Universitatis Ha fniensis Codicet Avestici et Pahlavici در سال ۱۹۳۵ بطبع رسیده است. در بمبئی هم چندین بار بچاپ رسیده و وست آن را به انگلیسی ترجمه کرده است.
