صورت گرفته، بی‌اندازه وسیع شده است. چندین هیئت علمی، که بآن صفحات رفته‌اند، آثار بسیاری اعم از دینی و غیر دینی بدست آورده‌اند، که بلغات مختلفه نگارش یافته‌اند و تا زمان کشف آنها دانشمندان را از بسیاری از آن لغات آگاهی ناقصی بود و نسبت به بعضی هم بکلی بی‌اطلاع بودند.[۱]
قطعاتی، که این هیئت‌ها کشف کرده‌اند، جزء آثار ادبی بوداییان و مانویان و مسیحیان و بلغت سانسکریت و چینی تبتی و اویغوری و پهلوی سکایی و تخاری نوشته شده است و هریک را متخصصین مورد دقت و تحقیق قرار داده‌اند، ولی هنوز اکثر آن چاپ و منتشر نشده است.
قبل از کشفیات ترکستان چین، از زبانهای متوسط ایران فقط دو زبان معلوم بود، یکی پهلوی ساسانی، که در جنوب غربی ایران (پارس) متداول و زبان رسمی ساسانیان بشمار می‌رفته است: دیگر زبانی، که در بعضی کتیبه‌های پادشاهان اول ساسانی در کنار خطوط پهلوی سابق الذکر منقور است و در آغاز دانشمندان آن را لغت کلدانی پهلوی[۲] می‌نامیدند، که چندان اسم مناسبی نبود. آندرآس[۳] این لغت اخیر را پهلوی اشکانی، که زبان رسمی دربار پارت بوده، تشخیص داد. این هر دو
- ↑ هیئت‌های ذیل در ترکستان چین به کاوشهای باستان‌شناسی پرداخته‌اند.
از انگلستان: به ریاست «اشتاین» در سالهای ۱۹۰۱-۱۹۰۰ و ۱۹۰۸-۱۹۰۶
از آلمان: به ریاست «گرون ودل» و «هوت» Huth در ۱۹۰۳-۱۹۰۲، تحت نظر «رفون لوکوک» در ۱۹۰۴، تحت نظر «گرون ودل» و «فون لوکوک» در ۱۹۰۶- ۱۹۰۵، به سرپرستی «فون لوکوک» و «بارتوس» Barsus ۱۹۱۴-۱۹۱۳.
از فرانسه: تحت نظر «پلیو» pelliot در سالهای ۱۹۰۹-۱۹۰۶.
از روسیه: چندین هیئت علمی، که دوتای آن به ریاست «دلدنبورگ» d'Oldenburg بود (آخرین آنها در سنه ۱۹۱۵).
از ژاپون: از سال ۱۹۱۰ ببعد هم هیئت‌های متعددی از ژاپن در آنجا کار کردند. - ↑ Chaldaeo-Pehlevi
- ↑ Andreas
