بوده، فعلا چیزی از آنها برجای نیست.[۱] با وجود این اگر بخواهیم از سبک ساختمان آنها آگاه شویم، باید بدقت در جزئیات معماری طاق‌بستان بنگریم[۲]. در کنار غاری، که شاهپور سوم در کوه معروف طاق‌بستان کنده بود، غار دیگری است خیلی بزرگتر، که بفرمان خسرو پرویز ساخته‌اند (شکل ۴۴).[۳] طاقی که بشکل نیم‌دایره در مدخل این غار زده‌اند، بسبک درگاه قصور سلطنتی است. پایه‌های طاق بر دو ستون قرار دارد، که نقوش بسیار ظریفی بر آنها رسم کرده‌اند. این نقش درختی است، که شاخسار منظم و مرتب آن بر ستون پیچیده است، و برگ آن مثل برگ کنگر (شوک الیهود) است و در بالا به گل شگفت‌انگیزی ختم می‌شود، بگمان هرتسفلد، شاید این درخت نمونۀ از درخت زندگانی است، که در افسانه‌های عتیق ایران مذکور شده، و در روایات و اساطیر مزدیسنی به صورتهای گوناگون درآمده، و نامهای مختلف گرفته است، از قبیل درخت گوکرن[۴] و درخت ون‌ی یوذبیش[۵]
- ↑ هرتسفلد، دروازه، ص ۱۰۸.
- ↑ بالاتر ص ۲۷۹ و ما بعد.
- ↑ هرتسفلد، دروازه، ص ۹۱ و ما بعد و تصویر ۴۰-۳۳؛ صنایع پوپ ۱، ص ۵۲۰ و ما بعد (رویتر)، ۴/۶۸-۱۵۳. بنا بر روایات ایرانی، که مورخان قدیم عرب نقل کرده‌اند. بنای غار بزرگ طاق‌بستان متعلق بدوره سلطنت خسرو پرویز است. آقای اردمان این مطلب را مورد انتقاد قرار داده و با مقایسه تاجی، که شاه در نقوش برجسته غار بزرگ بر سر دارد، با سکه‌های خسرو دوم و پیروز کوشیده است ثابت کند، که این غار و نقوش برجسته آن از پیروز است، و از این مسئله مطالب بسیار مهم و وسیعی راجع به تاریخ صنایع ساسانی استنتاج کند. هرتسفلد دعوی اردمان را نپذیرفته است (گزارش باستان ۹، ص ۱۵۸-۹۱)، و با ذکر شواهد باستانشناسی فراوان، صحت روایت قدیمی را مبنی بر اینکه این غار توسط خسرو دوم ساخته شده، تأیید کرده است. راجع بتحقیقات اردمان رک بمقاله او تحت عنوان «تاریخ طاق‌بستان» Das Datum Kaki Bustan des، در نشریه Ars Islamica،۴، (۱۹۳۷)، ص ۹۷-۷۹.
- ↑ Gokarn
- ↑ vani Yudh-besh
