ابو ریحان بر حسب عادت خود جمیع اخبار و آثار و قصص و حکایات متعلقه بوطن خود و مخصوصا وقایع تاریخی عصر خود را که در اغلب آنها خود شاهد عینی بوده در آن کتاب جمع کرده بوده است و این کتاب ظاهرا از میان رفته ولی چند فصل آنرا ابو الفضل بیهقی معروف در آخر تاریخ مسعودی ایراد نموده است ۱، باری سلطان محمود در مراجعت بغزنه ابو ریحان و سایر افاضل را که در دربار خوارزمشاه بودند در بهار سنۀ ۴۰۸ در مصاحبت خود بغزنه برد،
پس از آنکه ابو ریحان در غزنه مستقر گردید چندین کرت بوطن خود خوارزم سفر نمود و در غالب غزوات پادشاه جهانگیر سلطان محمود غزنوی بهندوستان ابو ریحان نیز در ملازمت وی همراه بود و در هندوستان با علما و حکمای هندو مخالطت نمود و زبان سانسکریت را بیاموخت و دایرۀ معلومات خود را از تاریخ و هیئت ریاضی و جغرافی و علوم طبیعیة بواسطۀ معاشرت با حکمای هند وسعت داد، و درین سفرهاست که ابو ریحان مواد لازمه برای تألیف کتاب معروف خود موسوم «بتحقیق ما للهند من مقولة مقبولة فی العقل او مرذوله» در باب علوم و مذاهب و عواید هند جمع‌آوری نموده است، و این کتاب در سنۀ ۱۸۸۷ مسیحی باهتمام پرفسور ساخائو و بنفقۀ حکومت هندوستان در لندن بطبع رسیده است ۲،
مصنفات ابو ریحان بدو زبان است عربی و پارسی و از مطالعۀ کتب او واضح میشود که ابو ریحان زبان سانسکریت و اندکی از زبان عبری و سریانی میدانسته است ولی از زبان یونانی گویا بهرۀ نداشته و آنچه از کتب یونانیین از قبیل بطلمیوس و جالینوس و اوسیبس و غیرهم نقل کرده بتوسط کتب
کلیات چهار مقاله جلد ۱
