قدیمترین کتابی که ترجمهٔ حالی از نظامی عروضی نوشته لبابالألباب نورالدین محمد عوفی است که در حدود سنهٔ ۶۱۷ یعنی قریب شصت سال بعد از این کتاب تألیف شده ولی افسوس که عوفی با وجود این همه قرب عهد هیچ معلوماتی در باب صاحب ترجمه نمیدهد و از سجع و جناس خنک بچیز دیگر نمیپردازد عین عبارت او اینست:[۱]
«الأجل نجمالدین نظامی عروضی سمرقندی، نظم نظامی عروضی که نقود و عروض طبع او نتیجهٔ کان را تعبیر کند سلک درری است که عقد ثریا را تزبیف و کمر جوزا را تحقیر کند، اکثر شعر او مثنوی است و از متقدمان صنعت است از اشعار او آنچه در خاطر بود تحریر افتاد الخ».
اینجا شروع میکند بذکر اشعار او که عبارت است از پنج قطعه مرکب از بیست فرد شعر که چون همه هزل و هجاء و بعلاوه سخیف و سست است مراعات ادب را از ذکر آن در اینجا صرف نظر نمودیم، و در موضعی دیگر از کتاب در ترجمهٔ حال رودکی این دو بیت را نسبت بنظامی عروضی میدهد:[۲]
ای آنکه طعن کردی در شعر رودکی | این طعن کردن تو ز جهل است و کودکیست | |||||
کان کس که شعر داند داند که در جهان | صاحب قران شاعری استاد رودکیست |
و درجهٔ متوسط او را در شعر از همین دو بیت میتوان حدس زد.
بعد از عوفی حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده که در سنهٔ