سوزانده حتی یک درخت یا علفی در آن دیده نمیشود و اگر هم علفی بوده سوخته و از میان رفته چه غذایی برای سد جوع به دست میآورند؟
در طرف دست چپ ما کوههایی از همان نوع کوههای سابق که رؤس آنها غالباً مستدیر و رنگ احجار آنها زرد یا نارنجی یا قرمز یا آبی یا بنفش است دیده میشود جنس احجار آنها بیشتر نمک مخلوط به رس است.
شاه از کالسکه پیاده و بر اسبی سوار و از ما جدا شد و با چند فراش و همراهانی مختصر به شکار هوبره که در این نواحی خشک زیاد است رفت.
وضع طبیعی راه تا مرند چندان فرقی نکرد. نزدیک ساعت چهار پس از طی راهی سراشیب به این قصبه رسیدیم. شاه کمی بعد از ما به آنجا رسید و معلوم شد که فقط دو هوبره دیده بود که از تیررس دور بودند و به همین جهت نتوانسته بود چیزی بزند. من از این وضع تعجبی نکردم زیرا که تقریباً بیست سال قبل در الجزایر به شکار هوبره میرفتم و میدانم که این پرنده به این آسانیها دم به تله نمیدهد.
۱۶ سپتامبر = ۲۱ محرم
تمام روز شانزدهم سپتامبر را در مرند در چادرهایی که در باغات زده بودیم ماندیم. این قصبه که مستحکم و قدیمی است خالی از اهمیت نیست. خانههای آن از خشت و گل ساخته شده و همهٔ آنها در میان جنگلی از درختان بارور قرار یافته. زلورود که از آنجا میگذرد به یک عده نهر کوچک و بزرگ منشعب میشود و از خیابان بزرگ آبادی که نسبتاً عریض و در دو طرف دارای درخت است عبور میکند.
چادر من به راحتی در یکی از باغهای عالی که هوایی مطبوع و خنک دارد و آب آن فراوان است زده شده. کثرت آب و حرارت آفتاب فیضبخش به شکل عجیبی درختان انگور و میوه را رشدونمو دادهاست.
اعلیحضرت از راه لطف دو سینی پر از میوههای گوناگون مرند از قبیل خربزه و هندوانه و خیار و اقسام انگور و سیب و گلابی و هلوهای اعلی پیش من فرستاده بود و من از آن میان بیشتر از هلوهای خوشرنگ و لذیذ و انگورهای گرد پرآب و بیهسته و سیبهایی که در دهان از شدت لطافت آب میشد و بیشباهت به گلابیهای رسیدهٔ