۲۵
چرا که تمدّن فرنگی میفریبد و خود هرگز فریفته نمیشود و جز فرنگی، آن هم فرنگی مقیم نواحی مغرب اروپا، هیچکس را مستعدّ فهم دقایق علم و ادب و هنر نمیشمرد و پست ترین شاعر و نویسندهٔ یونان و روم قدیم را بر بزرگترین شعرا و نویسندگان اقوام دیگر برتری میدهد. تمدّن فرنگی هزار نقش و رنگ و رو دارد و هر روزی در هر کشوری بلباسی دیگر جلوه میکند. بیرحمیست که علم و هنر و هر چیز خوب فرنگی را از ما دریغ میدارد امّا بهر راهی که بتواند یک روز بدست فکلیان و روز دیگر بمدد خائنان و رشوه گیران و دین فروشان فکر ما را آشفته میکند و بجای نور معرفت رشوه دهی و رشوه گیری و خیانت و حیرت و سرگردانی می‌آورد. وطن پرستی خود را وطن پرستی و دروغ و بیوفائی و ناپایداری خویش را تدبیر و سیاست مینامد ولیکن ایران دوستی ما را گستاخی و چاره جوئی ما را دورنگی و منافقی میخواند.
تمدّن فرنگی را بازیچه مگیرید. تمدّن فرنگی نام و آب و هوا و موقع و محلّ و محصول و زبان و عدد خانه‌های هر ده عالم را میداند و در باب هر چیزی که بتصوّر آید چندین هزار کتاب و رساله و مقاله وطرح و نقشه در دست دارد و ابله و نادان آن فکلی نیمه زبانیست که از این تمدّن عجیب عظیم جز کراوات پسندی و شلوار شناسی و شب نشینی در میخانه و رقّاصخانه و آشنائی با دختر کم تربیت مغازه خرده فروشی و خواندن رمان لایق فهم اشخاص کم معرفت چیزی نیاموخته و با اینهمه گمان میبرد که بکنه این تمدّن حیرت انگیز پی برده است و باید آموزگار و راهنمای ما باشد.
