کرده و خاکستر ما را بر باد خواهد داد. نهضت آذربایجان نتیجهٔ جز از دست دادن شصت هزار نفر جوان مبارز و فداکار نداد و نهضت جنوب حاصلی بغیر از چپاول و یغماگری در بر نداشت.
اگر تشکیل یک حزب کمونیست و طرفداری از از کمینفرم بصلاح ایران بود پس از شهریور ماه ۱۳۲۰ تشکیل آن از هر موقع مناسب‌تر بود زیرا از لحاظ داخلی مخالفین کمونیستی بکلی ضعیف و ترسناک بودند اسلام و روحانیت قدرت خود را از دست داده بود، عشایر هنوز اصلحه دریافت نداشته بودند، مالکین بزرگ و فودالهای کشور از ترس جرئت نفس کشیدن را نداشتند، بورژواها و شرکتهای بزرگ در اثر دیکتاتوری گذشته هنوز طرز مبارزه بر علیه کمونیستی را نیاموخته بودند، بالاخره دولت وارتش که نماینده ثروتمندان و مالکین کشور هستند ابداً سلطهٔ بر اوضاع نداشتند و امکان عملی هم برای آنها نبود، از لحاظ خارجی هم چون انگلیسها نیازمند همکاری نزدیک با روسها بودند و در مقابل هیتلر و قدرت او چارهٔ جز دوستی با شورویها نداشته لذا برای رضایت و جلب نظر اتحاد شوروی قطعاً با حزب کمونیست مخالفتی نکرده و کارشکنی امروز را نمیکردند ولی با این وصف مرحوم سلیمان میرزا چون با روشن‌بینی کامل نتیجه جنگ را میدید و میدانست ایران با وضع جغرافیائی و همسایگانی که دارد نمیتواند و نخواهند گذاشت سیاست یک‌طرفه را اتخاذ نماید لذا از همه امکان‌های روز صرف نظر کرده و فقط به پیروی از مصلحت واقعی کشور و ملت ایران دست بتأسیس حزب توده ایران که طرفدار سیاست موازنه بود زد وطبقه روشن فکر و فهمیده ایران هم بدنبال آن مرحوم یا داخل حزب شده و یا از خارج پشتیبانی میکردند، ولی امروز که همه امکانها از دست رفته و
