کشتی را در دست ناخدائی کاردان و توانا میدیدیم از اینراه خوشوقت و خوشبخت بودیم یعنی تا این اوان اخیر چون کارها را بیدخالت این و آن در مجرای راست و روش چرخ امور را کمابیش بی عیب و کاست میدیدیم از گفتن سخن بی سود یا از سرودن هجا و درود میبرهیزیدیم و مانند هر آدم درست اندیش و با انصاف جریان مصالح را بگذارش طبیعی وصاف خود من رها کرده بودیم. اما اکنون چون میبینیم که افاق افکار هم وطنان را در دهای تشویش فرا گرفته و دل دوستان با خیالهای بیجا و اندیشه های بی پروا آشفته است... ( این مقاله دو صفحه و نیم مجله را فرا گرفته تا میرسد باینجا که ) چون میبینیم که هیچ ندای حق گوی که بتواند اندیشههای ایرانیان این نقطه کره را بگوش مرکز برساند و نگاهبانی بر حقوق وشئون ایشان بکند بر ذمه خود واجب می دانیم که اندیشههای خود را باز ازدم ( خاور ) که ترجمان افکار ایرانیان ترکیه نشین است فاش و منتشر کنیم که مجددا حکایت نا بینا و چاهست و پس از این خاموش نشستن ما گناهست. سردبیر خاور . حسین دانش .»
لازم است یاد آور شویم که گرچه شماره مذکور شماره اول سال اول مجله خاور قید گردیده ولی از شعر اول مقاله ( گرچه خاور مدتی تعطیل شد ) و همچنین خود مقاله معلوم میگردد که مجله خاور قبل از این تاریخ نیز منتشر میشده و فعلا مدتی بوده که تعطیل بوده است. موید این مطلب آنکه مرحوم تربیت در فهرست جراید آذربایجان ضمیمه کتاب دانشمندان آذربایجان ( ص ۴٠۶ کتاب ) از روزنامه خاور که در استانبول چاپ و منتشر شده نام میبرد وی اضافه میکند که این روزنامه بمديريت ( سيد حسن تبریزی ) در ۲۳ شوال ۱۳۳۲ قمری انتشار یافته است. آنچه مرحوم تر بیت در این باره نوشته صریحا میرساند که خاور در سال ۱۳۳۳ قمری منتشر شده و شاید علت آن که خاور عنوان شده در این صفحه شمار حاول ضبط شده این باشد که این دفعه خاور مجله بوده و دفعه قبل بصورت روزنامه منتشر شده است. بنابراین میتوان گفت روزنامه خاور در شوال ۱۳۳۲ و مجله خاور در محرم ۱۳۴۳ منتشر گردیده است. متاسفانه نگارند. نمونه روزنامه خاور را در دست ندارد تا بتواند در این باره قضاوت قطعی نماید ولی چون نوشته های مرحوم تربیت صحیح و معتبر است لذا باید بنحو مذکور ایندو را با هم جمع نمود.
مجله خاور از حيث طبع و كاغذ و پشت جلد بسیار زیبا و قشنك ومطالب آن نيز مفید و جالب است . از مندرجات خاور چنین مفهوم میگردد که نویسندگان آن از طرف داران جدى اعليحه وت رضا شاه فقید بوده و شاید بهمین منظور خاور مجددا منتشر شده است. برای اطلاع از این قسمت خوانندگان بمقاله شیخ خزعل وخوزستان مجله مراجعه فرمایند. آقای سید حسن تبریزی و هم چنین مدیر مسئول مجله خاور سید محمد توفيق هر دو مدتی روزنامه شمس را در اسلامبول تاسیس و منتشر نموده اند و ما در حرف شين کتاب کلمه ( شمس ) بتفصیل از این روزنامه گفتگو خواهیم کرد.
(۴۹۹) خاورستان
روزنامه خاورستان در طهران مدیری ( مرتضی خان اعتضادالملة ) تاسيس و شماره
-۲۴۲-
