که از این هم کمتر می‌باشد، زیرا مدّتی لازم بود، تا داریوش بقصد بابل حرکت کرده از دجله بگذرد و جنگی در زازانه روی دهد و پس از آن داریوش به محاصرۀ بابل بپردازد. در اینجا سؤالی پیش می‌آید، که مدّت محاصره واقعا چقدر بوده؟ چون داریوش تاریخ جنگ زازانه را معلوم کرده (روز دوّم ماه انامک) و چون در نسخۀ بابلی کتیبۀ بیستون، این روز بتقویم بابلی هم معیّن گردیده، محققین از مقایسۀ تاریخ مزبور با تاریخ قرارداد بانک اجی‌بی و پسران، که تاریخ آن روز ششم ماه دهم سلطنت داریوش است، باین نتیجه می‌رسند، که محاصرۀ بابل فقط چهار روز دوام داشته۱. ممکن است گفته شود، از کجا که قراردادهای بانک «اجی‌بی و پسران» از زمان بخت النصر پسر نبوپالاس‌سار یعنی بخت النصر بزرگ نباشد؟ جواب این است: شهودی، که این قراردادها را امضاء کرده‌اند، همان اشخاصی هستند، که قراردادهای بانک مزبور را در زمان کبوجیه، بردیای دروغی و داریوش امضاء کرده‌اند. و از ذکر اسم بخت النصر، در زمانی که بین سلطنت کبوجیه و داریوش است، روشن می‌باشد، که این بخت النصر همان نی‌دین‌توبل - است، که یاغی شد و خود را چنین خواند، نه بخت النصر دوم، که مدّتها قبل از کوروش بزرگ در بابل سلطنت کرد. چون معلوم شد، که محاصرۀ بابل فقط چهار روز دوام داشته، گفته‌های دیگر هرودوت، راجع به زوپیر، مبنای خود را فاقد می‌شود. فی‌الواقع، در صورتی که بابل پس از چهار روز محاصره بتصرّف آمده باشد، دیگر خدعه یا نیرنگی لزوم نداشته. بعضی گمان می‌کنند، که این حکایت هرودوت از گفته‌های نوۀ زوپیر است، که نیز زوپیر نام داشت و از ایران مهاجرت کرده در آتن توطن یافته بود. اگر چنین باشد، باید گفت، که زوپیر نوۀ زوپیر خواسته است خانواده خود را بدین نحو تجلیل کند. بعضی مانند لمان تصوّر کرده‌اند، که روایت هرودوت راجع بزمان خشیارشا است، چه در آن زمان هم بابل شورید و خشیارشا آن را تسخیر و سخت مجازات کرد، ولی در آن زمانهم محاصرۀ بابل ممکن نبوده این‌قدرها بطول انجامد، بخصوص اگر موافق گفتۀ هرودوت
________________________________________
(۱) - تورایف، تاریخ مشرق قدیم، ج ۲ صفحۀ ۱۸۵، سنۀ ۱۹۱۳.
تاریخ ایران باستان جلد ۱
