مقدیسی است و در سنۀ ۳۵۵ هجری تألیف شده. کتاب مزبور راجع بابتداء خلق، وقایع امم و تواریخ پادشاهان و خلفا تا زمان مؤلف است.
حمد مسکویه
احمد بن محمد بن یعقوب الخازن الرازی. بعضی او را ابن مسکویه نامیده‌اند. چنانکه نوشته‌اند زرتشتی بود و بعد مسلمان شد.
از جهت درستی، امانت و فضل در نزد عضدالدولۀ دیلمی مقرّب و خزانه‌دار او گردید.
از تألیفات او کتاب «تجارب الامم و تعاقب الهمم» است که راجع به دورۀ ساسانی اطلاعاتی گرانبها می‌دهد. مؤلف از طوفان نوح شروع کرده و در سنۀ ۳۶۸ هجری به وقایع‌نویسی خود خاتمه داده. در باب اسم او بعضی عقیده دارند که ابن مسکویه بوده، چنانکه آل بویه را هم آل بویه دانند.
ابن اثیر
ابو الحسن علیّ بن ابی الکرم الشیبانی معروف به ابن اثیر. از اهل جزیرۀ عمر (بالای موصل) بود. از تألیفات او «تاریخ کامل» یا «کامل التواریخ» است، که وقایع عالم را از عهود قدیمه تا ۶۲۸ هجری نوشته.
اسلوب کتاب همان اسلوب طبری است و سالنامه‌نگاری. نوشته‌های او راجع به ایران قدیم در زمینه داستانها است، ولی راجع به دورۀ ساسانی اطلاعاتی می‌دهد و دیده می‌شود، که مؤلف از طبری خیلی استفاده کرده.
یاقوت
ابو عبد اللّه یاقوت بن عبد اللّه الرومی الجنس الحموی الملقب بشهاب الدین.
در بلاد روم تولّد یافت (در کجا؟ معلوم نیست). تاجری موسوم بعسکر بن ابی نصر حموی او را در صغر سنّ خرید و، چون بی‌سواد بود، یاقوت را به دفترداری گماشت. بعد که او بزرگ شد، بامر آقایش به عمان، کیش و امثال این نواحی برای تجارت مسافرت می‌کرد.
در ۵۹۶ از آقایش جدا شد و مستقلا به تجارت پرداخت. بعد بدمشق رفت و، چون بغض بامیر المؤمنین علیّ بن ابی طالب (ع) می‌ورزید، مجبور شد از آنجا فرار کرده بموصل برود. پس از آن به اربیل و خراسان درآمد و مدتها در مرو سکنی گزید. زمانی که در خوارزم بود، با خروج مغول و تاتار مصادف شد (۶۱۶ هجری).
بر اثر آن فرار کرده بموصل رفت، پس از چندی به سنجار درآمد و از آنجا بحلب رفته ظاهرا در این شهر فوت کرد. مدت زندگانیش را ابن خلکان بین ۵۷۵ و ۶۲۶
تاریخ ایران باستان جلد ۱
