برگه:IranDarZamanSasanian.pdf/۶۷۵

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.

آقای اشتاین فهرست کتاب التنبیه مسعودی را از حیث قدمت تاریخی در درجۀ دوم می‌شمارد ۱، و عبارتی از «الیزئوس» نقل می‌کند، که در آن موبدان موبد و در اندرزبذ و ایران سپاهبذ بعنوان بزرگترین صاحب‌منصبان در زمان یزدگرد به شمار آمده‌اند. به عقیده او در اندرزبذ؛ که معنای تحت اللفظ آن معلم یا مستشار دربار است، عنوان دیگر وزرگ‌فرمذار بوده است. بنابراین تحقیق صورتی، که الیزئوس نقل کرده، با فهرست التنبیه کاملا یکی می‌شود و در نتیجه باید فهرست التنبیه را متعلق به عهد یزدگرد دوم دانست. پس چهار تن مرزبانی، که (غیر موروث) لقب شاهی داشته‌اند، در عهد یزدگرد دوم کاملا برقرار بوده‌اند. مرزبانان دیگر هم بوده‌اند، که حکمران نظامی محسوب می‌شده‌اند و قلمرو هریک از آنها یکی از ولایاتی بوده، که قسمتهای چهارگانه کشور از آنها ترکیب می‌یافته است.

باعتقاد آقای اشتاین فهرست سوم، که در مروج الذهب مسعودی است، از از همه تازه‌تر است، زیرا که فقط در این فهرست از چهار سپاهبذ نام برده شده است، و می‌دانیم که نصب چهار سپاهبذ کار انوشروان است ۲. در این فهرست موبدان موبد را بعد از همه وزرا اسم برده‌اند و این حاکی از احوال طبقه روحانی است، که کواذ اول و خسرو اول قدرت آنان را در هم شکستند.

در این فهرست وزرا بطور دسته جمعی ذکر شده‌اند، و آقای اشتاین بر- آنست، که استبذ ۳را هم باید در زمره آنان بشمار آورد. در منابع بیزانسی عنوان استبذ ذکر شده است: یکی در مورد ماهبوذ، که از صاحب‌منصبان دربار کواذ اول بوده است ۴. دیگر فرخان، که در عهد هرمزد چهارم بوده



۱-مقاله سالنامه، ص ۵۳.

۲-رک به ص ۳۹۴ این ترجمه.

۳-ایضا ص ۱۵۷.

۴-پروکوپیوس، جنگ ایران،۱ ر ۱۱ ر ۲۵؛ مناندرس، قطعاتی از مورخان یونان ۴، ص ۲۵۷.