ارتاایک‌تس و پسر او را یونانیها به سس‌تس بردند و در آنجا پدر را مصلوب و پسر را سنگسار کردند. هرودوت گوید: پدر را در جائی، که خشیارشا پل داردانل را بنا کرده بود، کشتند یونانیها پس از آن با غنائم زیاد بیونان مراجعت کردند و در این سال دیگر اتفاقی روی نداد (۴۷۸ ق. م).
با تسخیر سس‌تس‌نه کتاب هرودوت خاتمه یافته و مورّخ مذکور بآخر کتاب خود این چند جمله معترضه را افزوده این ارتاایک‌تس، که مصلوب شد نوۀ آرتم‌بارس۱ بود و او نطقی برای پارسیها کرد، که مضمون آن را به کوروش رسانیدند و چنین است: «چون خدای بزرگ قدرت به پارسیها بخشید و، پس از اینکه آستیاگس را از تخت به زیر آورد، تو را (یعنی کوروش را) بر دیگران ترجیح داد، لازم است، مملکت کوچک و کوهستانی خود را ترک کرده در مملکت بهتری سکنی گزینیم. در همسایگی ما ممالکی هست و دورتر ممالکی دیگر. از میان آنها مملکتی را انتخاب کنیم و در آنجا برقرار شویم، تا نامی‌تر و غنی‌تر باشیم.
این کار در خور ملّتی است، که حکومت ملل را بدست گرفته. اگر این کار را اکنون، که برتری باین همه مردم و بر تمام آسیا داریم نکنیم، دیگر کی چنین موقع مناسبی بدست ما خواهد افتاد؟» کوروش را این سخنان خوش نیامد. اما بعد تقاضای پارسیها را اجابت کرده به آنها گفت: «حالا که می‌خواهید چنین کنید، آماده باشید بندگان مردمانی شوید، که بر آنها حکومت می‌کنید، زیرا ممالک خوب مردمانی می‌پرورد، که سست و زن‌صفت‌اند و زمین‌هائی، که بهترین حاصل را می‌دهد، مردمان جنگی تربیت نمی‌کند. پارسیها تصدیق کردند، که عقیدۀ کوروش صحیح است و ترجیح دادند در مملکت کوچک خود، که با دولت بزرگ مناسبت نداشت، مانده آقا باشند، تا اینکه بممالک حاصل‌خیز رفته و برده گردند» (کتاب نهم، بند ۱۳۲).
اداء وظیفه نسبت بنام هرودوت
تا اینجا منبع اطّلاعات ما راجع به ایران قدیم اساسا کتابهای ۹ گانۀ هرودوت
________________________________________
(1) - [۱]
- ↑ Artembares.
