یا کانالی است، که بامر شاه مزبور برای اتصال رود نیل با دریای سرخ ساخته‌اند و بسه زبان آسیائی در یک طرف سنگ و زبان مصری در طرف دیگر آن کنده شده. سه زبان آسیائی پارسی قدیم، عیلامی و آسوری است. در کتیبۀ مصری داریوش را مانند فرعون مصر نشان داده‌اند، یعنی صورت او زیر قرص پردار آفتاب است و خدایان دو نیمه نیل، دو قسمت مصر (مصر علیا و سفلی) را در زیر اسم او بهم اتصال داده‌اند و نیز در اینجا موافق مراسمی، که برای فراعنه مقرّر بوده، اسامی مللی، که تابع داریوش بودند، ذکر شده، توضیح آنکه خواسته‌اند بگویند، که تمام این مردمان تابع فرعون مصر (آن‌تریوش‌اند)۱ و او بالاتر از فراعنۀ سلسلۀ هیجدهم است.۲ در اینجا ممالکی ذکر شده، که اسامی آنها نه قبل از این زمان در خطوط مصری دیده شده و نه بعد از آن، ولی بعض اسامی حک گشته و باعث تأسف است، زیرا از تطبیق این اسامی با اسامی کتیبۀ نقش رستم داریوش ممکن بود، تردیدی، که راجع ببعض ایالات ایران موجود است، رفع گردد. تفاوتی، که بین این صورتها و صورتهای مردمان تابع در زمان فراعنۀ مصر دیده می‌شود، این است:
در زمان فراعنه مردم تابع را بشکل اسیری تصویر می‌کردند، که دست‌هایش مقید است و رشته‌ای این اسیر را بشکل بیضی دندانه‌دار، یعنی قلعه محکم، بسته است، ولی، چون در اینجا نمی‌توانستند مردمان آریانی را باین شکل درآورند، تغییری در نشان دادن مردمان تابع حاصل شده، که چنین است: مردم تابع مانند اسیری نیست، که دست‌های او را بسته باشند، بلکه بی‌قید زانو به زمین زده و در حال خشوع و خضوع در بالای شکل بیضی قرار گرفته. ترتیب مردمان تابع ازاین‌قرار است: مقام اوّل را به پارس داده‌اند، بعد ماد می‌آید، پس از آن سائر ایالات ذکر شده و در آخر مملکت سکاها، با این تصریح، که مملکت سکاها آخر دنیا است۳.
نسخۀ مصری کتیبه از نسخه‌هائی، که بخطوط میخی نوشته شده (یعنی به پارسی،
________________________________________
(۱) - یعنی داریوش.
(۲) - سلسلۀ هیجدهم سلسلۀ باعظمتی بود.
(۳) - این اشکال هم روایت هرودوت را در باب گفته‌های مصریها راجع به سزوستریس و داریوش تکذیب می‌کند.
تاریخ ایران باستان جلد ۱
