معلوم است، که پارس در حدود نیمۀ قرن هفتم ق. م دست‌نشاندۀ مادیها شده، زیرا هرودوت صریحا گوید، که فرورتیش پارس را مطیع کرد. کرسی پارس یا پایتخت امراء آن، چنانکه هرودوت نوشته، (پاسارگاد) بود. اگرچه حفریات مرتّبی در اینجا نشده، با وجود این از بعض علایم و آثار، که در جای خود ذکر خواهد شد، معلوم می‌شود، که این محل خیلی قدیم است.
فصل دوم - سلطنت کوروش بزرک
اول - کوروش تا فتح همدان
نام او
اسم این شاه را چنین نوشته‌اند: در کتیبه‌های او و سایر شاهان هخامنشی بپارسی قدیم - (کورو) یا کوروش (کورائوش در صیغۀ مضاف الیه)، در نسخه عیلامی کتیبه‌ها - کوراش، ببابلی (در لوحه‌های نبونید) - کورش، در توریة - کورش و کورش، به یونانی - کورس. بعد این اسم به روم رفته سیروس شده و اکنون در اروپا، با جزئی اختلافی، سیروس یا سایروس، و یا چیزی نزدیک بآن گویند. مورّخین قرون اسلامی این اسم را چنین نوشته‌اند: ابو الفرج بن عبری در مختصر الدّول ۱- کورش، ابو ریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه۲ بنا بر مدارک غربی - نیز چنین، مسعودی در مروج الذهب ۳- کورس، طبری (ابو جعفر محمد بن جریر) در تاریخ الرسل و الملوک کیرش۴، ابن اثیر در تاریخ کامل - نیز چنین، حمزه اصفهانی در تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء کوروش۵، ولی نباید تصوّر کرد، که مقصود همۀ مورّخین مزبور (از قرون اسلامی) همین شاه بوده: بجز ابو الفرج بن عبری و ابو ریحان، که از مدارک غربی استفاده کرده‌اند، سایرین بنا بر متابعت از مدارک شرقی یا داستانها اسامی اشخاص دیگر را که موسوم بهمین اسم بوده‌اند، ذکر کرده‌اند. سترابون
________________________________________
(۱) - [۱]
(۲) - [۲]
(۳) - [۳]
(4) - [۴]
(۵) - [۵]
