دامنه‌ها رسوبی است، یعنی لائی است که از سیلابها و رودهای روی زمین مانده، ولی، وقتی که از سطح زمین قدری پائین رویم، غالبا به سنگ و ریگ و ماسه می‌رسیم۱اگرچه عرض جغرافیائی فلات ایران تقریبا از بیست و چهار الی چهل و دو شمالی است و نمی‌بایست در این عرض اختلاف زیاد بین آب‌وهوای نقاط مختلفۀ فلات باشد، و لیکن اختلاف ارتفاع، یا موقع خاصّی در کنار دریاها و دریاچه‌ها، یا در پناه کوه‌ها و نیز همجواری کویر اختلاف زیاد در آب‌وهوای قسمت‌های مختلف فلات ایران پدید آورده. از این جهت است، که همه قسم درخت و گل و ریحان در ایران می‌روید یا قابل رستن است: درختان گوناگون از قبیل شمشاد، گردو، چنار، نارون، زبان گنجشگ، تبریزی، کاج، سرو، صنوبر، توت، درخت صمغ، بوتۀ چائی، و انواع و اقسام میوه‌ها و مرکبات در شمال - خرما، موز، (بانان) نیل، نیشکر، زعفران، حنا و زیره در جنوب خوب بعمل می‌آیند. درخت کائوچو و گنگنه در گیلان و در سواحل خلیج‌فارس مستعد نموّ است. محصولات زراعتی نیز متنوّع است مانند گندم، جو، ارزن، اقسام حبوبات، یونجه، کرچک، برنج، کنف، روناس، پنبه و غیره. پلین یونجه را علف مادی۲ نامیده گوید که آن را ایرانی‌ها در موقع لشکرکشی داریوش به اروپا بدان قارّه برده‌اند (کتاب ۱۸ بند ۱۴۴). سربیروود۳ عقیده دارد، که موطن اصلی مو مازندران است. در باب درخت هلو، زردآلو، مورت، ازگل، گل سرخ، یاس، یاسمن نیز همین عقیده را دارند. راجع به هلو بی‌تردید می‌توان گفت، که چنین است، زیرا اسم آن در ممالک مختلفۀ اروپا با جزئی تصحیفی اسم ایران است (اسم ایران در اروپا با جزئی تصحیفی همان کلمۀ پارس است). در باب گل سرخ هم نمی‌توان تردید داشت زیرا اسم آن در اروپا (رز)۴ یا چیزی نزدیک بآن است و چنانکه معلوم کرده‌اند این اسم از اسم گل سرخ در زبان آوستائی است۵. راجع بحیوانات ایران این نکات قابل توجه است: شیر و ببر، که در ازمنۀ تاریخی در ایران زیاد بوده‌اند، حالا
________________________________________
(۱) - از این نوع علائم گویند که در عصر چهارم معرفت الارضی قسمت اعظم فلات در زیر آب بوده.
(2) - Herba Medica.
(3) - Sir G.Birwood.
(4) - Rose.
(5) - Varedha (ورذ).
تاریخ ایران باستان جلد ۱
