قسمت سوم - نظری بتاریخ بابل، آسور و عیلام
چون در ضمن تاریخ ایران مکرّر به وقایعی برمی‌خوریم، که با تاریخ بابل، آسور و عیلام مربوط است، برای فهم وقایع مزبوره لازم است با تاریخ این ممالک اجمالا آشنا باشیم و، چون ذکر تاریخ ممالک مزبوره خارج از موضوع این تألیف است، ناچار بگفتن کلیاتی از تواریخ بابل و عیلام و آسور باید اکتفاء کرد.
اول - کلدۀ قدیم
مملکتی، که تقریبا از قرن نهم قبل از میلاد معروف به کلده شد، قبل از آن تاریخ گذشته‌های مفصلی داشته که بطور اجمال چنین بوده:
۱ - سومر و اکد
سومریها و اکّدیها
این مردمان از زمان بسیار قدیم، که معلوم نیست از کی شروع شده، در مملکتی، که بعدها موسوم به کلده شد، سکنی داشتند.
بطور قطع نمی‌توان حدود مملکت سومر۱ و اکّد۲ را معین کرد، همین‌قدر معلوم است که اور۳، اوروک یا راخ۴، نیپ‌پور۵ از شهرهای نامی سومر بودند و سیپ‌پار۶، کیش۷، بابل از شهرهای مهم اکد. اخیرا این عقیده قوت یافته، که سومریها و اکدیها ملت واحدی بودند و اکدیها بمناسبت یکی از شهرهای سومر باین اسم موسوم شدند.
این نکته را باید در نظر داشت، که نام کلده را ببابل آسوریها دادند (بمناسبت کلدانیهائی که از بنی سام بودند) و این اسم در کتیبه‌های آنها از قرن نهم ق. م دیده می‌شود.
بنابراین، چون تاریخ سومر و اکد تا چند هزار سال ق. م صعود می‌کند، نمی‌توان تاریخ آنها را تاریخ کلده نامید، بلکه باید تاریخ سومر و اکد گفت. بین علماء و محققین اختلاف بود که کدام یک از مردمان مزبور در اشغال این مملکت سبقت داشتند، اگرچه این مسئله بطور قطع حل نشده، و لیکن اکنون بیشتر به این عقیده‌اند، که قبل از آنکه مردمان بنی سام به اینجاها آمده باشند، سومریها سواحل خلیج‌پارس را اشغال کرده بودند۸. اما اینکه اکدیها و سومریها از کجا آمده‌اند، چون در نزدیکی
________________________________________
(1) - Sumer.
(2) - Akkad.
(3) - Ur.
(4) - Erech(uruk) . در توریة (ارک) گفته‌اند.
(5) - Nippur.
(6) - Sippar.
(7) - Kisch.
(۸) - عقیدۀ کینک ( King ) که متخصص مسئله است.
تاریخ ایران باستان جلد ۱
