روحانیین داخل شد و تحصیلات زیاد کرده، تاریخ ارمنستان را تا ۴۸۵ میلادی نوشت. بعض وقایع با تاریخ ایران قدیم مربوط است.
کتب پهلوی
از کتبی که بزبان پهلوی نوشته شده است در اینجا ذکری نمی‌کنیم، زیرا این کتابها راجع به مذهب زرتشت یا ادبیات است و موقع ذکر آنها جائی است، که از مذهب زرتشت یا ادبیات پهلوی صحبت خواهد بود. در این مبحث چنانکه از سرلوحۀ آن معلوم است از منابع قدیم تاریخ مشرق و ایران باستان سخن می‌رود.
مؤلفین قرون اولیۀ اسلامی
در باب مورّخین و نویسندگان قرون اولیۀ اسلامی مقتضی است تذکر دهیم که نوشته‌های آنها راجع به ایران قدیم از دو نوع خارج نیست: نوع اول فهرست‌های مختصری است از اسامی شاهان ایران و وقایع سلطنت آنان، که از مآخذ غربی، یعنی یونانی و سریانی، اتخاذ شده، بطور ناقص همان چیزهائی را که مورّخین یونانی نوشته‌اند، با تصحیف اسامی، تکرار کرده و چیزهائی هم از مآخذ شرقی بر آن افزوده‌اند.
عدۀ این نوع کتابها خیلی محدود است. نوع دوّم کتبی است راجع به وقایع عالم، از قبل از ظهور اسلام و بعد از آن و ضمنا مؤلفین این کتب خواسته‌اند بقول خودشان از ملوک مجوس یا عجم، یا فرس و وقایع سلطنت آنها اطلاعاتی داده باشند.
عدۀ این نوع نویسندگان زیاد است، ولی نوشته‌های آنان راجع به ایران قدیم، یعنی به دوره‌هائی که قبل از دورۀ ساسانی است، کم یا بیش، با اختلافاتی، همان داستانهای ما است و به خوبی دیده می‌شود که مآخذ آنها خدای‌نامه، یا ترجمه‌های آن بعربی (باسم سیر ملوک الفرس و امثال آن) و یا شاهنامه‌های منثور یا منظوم ما بوده.
این نوع کتابها برای کسی، که بخواهد غور و تتبع در داستانهای ایران قدیم کند، مفید است، ولی در واقع امر این کتب را، به استثنای قسمت‌هائی که اطلاعاتی در باب دورۀ ساسانی می‌دهد، نمی‌توان جزو منابع تاریخ قدیم ایران بشمار آورد. برای
تاریخ ایران باستان جلد ۱
