نماید. مللی، که در شرح ذیل طبقات امم[۱] باید نیم وحشی محسوب گردد، در کتاب لغت آقاحسین ما متمدن نوشته شده.
احمد چون در فرانسه تحصیل کرده قدمت تربیت و نشر معارف و کثرت ثروت و ترفیع صنایع و ادارهٔ جمهوریت فرانسه را میستود، و فتوحات ناپلئون اول را شاهد میآورد. دیگری فرانسهها را به سبک مغزی و لامذهبی و بیعفتی تشنیع[۲] میکرد. از ملت ایتالیا و رشادت و غیرت «غریبالدی»[۳] و کفایت «کاوور»[۴] و شرف «ویکتور آمانوئل اولی»[۵] توصیف مینمود، و قدمت مدنیت رومیان را در وضع قوانین و تأسیس مشورتخانه، و الان از ترقی و تجدید شئونات تاریخی قرون ماضیه و تشکیل دولت کبیر ایتالیا تفاصیل نقل میکرد.
دیدم آخر این محاجه به جایی کشید که هیچکدام سخن دیگری را حالی نمیشد، در حین تکلم پیش آمده مصاحبش را مانع رفتار میگشت. «تو نمیدانی!» و «تو نمیفهمی!» در بین ایشان مکرر در مبادله بود. به نظرم آمد که مجالس متعصبین لفاظان ایران و مباحثه «شیخی» و «متشرع» درمیان است. با اینکه این آقایان عالم و تربیت یافته وهریک صد جلد کتاب علم اخلاق خوانده، ولی چون ایرانی زاده هستند بالطبع آداب محاورهٔ اجدادی را فراموش ننمودهاند. طوری آنها را به ترتیت سلوک آوردم. گفتم آقان من، جان من، برای معارف ایران شایسته نیست وقت
- ↑ جمع امت یعنی مردم و جماعت.
- ↑ بد شمردن و بد دانستن.
- ↑ گاریبالدی قهرمان میهنی ایتالیا که در سالهای ۱۸۰۷ تا ۱۸۸۲ میزیست. او به خاطر جنگ در راه وحدت ایتالیا و به ضد اتریش اشغالگر شهرت دارد.
- ↑ از ۱۸۱۰ تا ۱۸۶۱ میزیست و یکی از پایه گذاران وحدت ایتالیاست.
- ↑ پادشاه ساردنی که از ۱۷۵۹ تا ۱۸۲۴ میزیسته است.