تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول/سقوط ناصرالملک
۵- سقوط ناصرالملک
بعد از تعطیل مجلس دوم سه سال و کسری ناصرالملک زمامدار مطلق بود و با کمال خشونت با احزاب و احرار رفتار میکرد. نفوذ روس در ایالات شمالی بیحد و روز افزون شده بود، در امور داخلی مداخله میکردند و با دموکراتها که هنوز در بعضی ایالات خاصه خراسان کمیته و تشکیلات داشتند مخالفت میورزیدند و اتباع روسیه بر رجال کشور بزرگی میفروختند. من در آن تاریخ در شمارهٔ ۵۵ نوبهار مورخه ۸ شعبان ۱۳۳۲ منطبعهٔ مشهد مقاله‌ای نوشتم که چند قسمت از آنرا نقل میکنم:
«آن دستی که انقلاب ایران را خنثی گذاشت، آن دستی که زعما و قهرمانان انقلاب را نابود و مضمحل ساخت، آن دستی که سه سال مارا از نعمت مشروطه محروم داشته و هنوزهم دارد ـ علی‌رغم آرزوهای سیاسیون ایران کارشکنی میکند.....»
«ساده‌لوحان و کوته‌نظران گمان میکنند که کار ایران بمظفریت یک سلسلهٔ سیاسی (مراد حزب اعتدالست) و معدوم شدن یک جمعیت سیاسی دیگر (دموکراتها) اصلاح شده و رو بطرف اصلاحات خواهد رفت. اما خبر ندارند که همین مسئله یگانه سبب بدبختی و فلاکت ایران خواهد شد!»
«بسته بودن متمادی پارلمان، انفکاک قوای حریت‌خواه ایران، تبعید عناصر فعال مشروطه، و زمامداری «مرنارد بلژیکی» در خزانه‌داری، تأخیر و اهمال در امر انتخابات، عدم مداخلهٔ مستخدمین سویدی در شمال، شناعت صمد خان در شمال غربی، هجوم رنجبران خارجه از شمال بسرحدات، آشکار میسازد که آتیهٔ ایران سیاه خواهد بود.....»
☆ ☆ ☆
درین اوان شاه بحد بلوغ سیاسی رسید و در ۲۷ شعبان ۱۳۳۲ قمری مطابق ۳۰ سرطان تاجگذاری کرد و ناصرالملک سقوط کرد و روز ۱۸ رمضان بدون اینکه نطقی بکند یا شرح کارهای دیرینهٔ خود را بنویسد مانند کسیکه میگریزد بفرنگستان گریخت!!
ناصرالملک قبل از سقوطش اعلان انتخابات را در ایران منتشر کرده بود و بعد از رفتنش انتخابات دوام داشت، اما اگر انتخابات در عهد او تمام میشد شاید اثری از حزب دموکرات در مجلس سوم مشهود نمیشد، معذلک باز اکثریت این مجلس تقریباً با حزب اعتدال شد.