آ«تمسفر» که تولید استعداد آمدن باران و تگرگ و برف میکند تجربهٔ نظری کافی نیست. فقط در ملاحظات طولانی دقیقه تا یک درجه استمرار قانون طبیعی یک نقطه یا یک مملکت را میتوان مشخص نمود و تجربه خواند، اما میزانالحراره یا میزان هوا یا ساعت در همهٔ نقاط عالم وممالک دنیا خفت و ثقل یا حرارت و برودت و تعیین وقت را مینماید. تجربه در مجاری امور تمدن اصل معلومات است نه در مسائل علوم. سردار گفت شما میگویید که امشب باران میآید، من میدهم در بیرون فرش میکنند، شام را در صحرا میخوریم. اگر باران آمد قول شما صحیح است اگر نه میزان هوا را بشکنید. گفتم قبول دارم، اما شما نیز قول بدهید که مثل سایر رجال ما دیگر منکر علم نباشید و اسبابهای تالی معجزه را که اکنون به سهولت علاج امراض و تعیین اختلاف هوا و تفریق مواد اجساد مرکبه و تنویر اماکن و تسریع مخابرات مسافات بعدالمشرقین استعمال میشود لغو نشمارید. گفت بلی اگر بارید اورا، نه اینکه تالی، بلکه خود معجز حساب میکنیم. برخاستیم رفتیم بیرون. سردار فرمود پیش روی چادر را فرش کردند. قریب پنجاه فانوس بزرگی در اطراف نصب نمودند و افروختند. تهیهٔ شام و گستردن سفره را مشغول شدند. حضرات سر شام نشستند. ما چون معذور بودیم رفتیم چادر خودمان. در این بین صدای خفیف غولو..لو..لو..ی ممتدی شنیدیم، بعداز اندکی باز این صدا تکرار شد. به ساعت نگاه کردم از دسته نه ساعت میگذشت. معین کردم در چند فرسخی افق ما تشکیل ابر و تولید برق موجود است، و چون جریان هوا در اینجا از غرب به شرق است، نهاینکه باران میآید سردار و سفره نشینان را تر میکند، بیشبهه سیل برخیزد، چادر واسباب ایشان را به دریا میریزد. نیم ساعت نکشید غولو..لو..ی دور به شرق.. شرق..