سرلشکر زاهدی از طرف شاه صادر شده و فرمان عزل دکتر مصدق از نخست وزیری جوف همان پاکتی بود که سرهنک نصیری بمنزل نخست وزیر تسلیم کرده و رسید گرفته است.
دیروز پاکتی از طرف یک نفر ناشناس بدفتر خبرنگاران خارجی در تهران تسلیم شده است که محتوی عکس رونوشت فرمان نخست وزیری سرلشکر زاهدی بوده است
متن این فرمان بر طبق عکسی که در پاکت بوده از این قرار است
- فرمان نخست‌وزیری زاهدی
«جناب فضل الله زاهدی
نظر باینکه اوضاع ایجاب میکند
که شخص مطلع و باسابقه‌ئی برای در
دست گرفتن زمام امور مملکت تعیین
نمائیم لذا با اطلاعی که بکفایت و
شایستگی شما داریم بموجب این دستخط
بسمت نخست وزیری منصوب میشوید
و مقرر میداریم که در اصلاح امور کشور
و رفع بحران کنونی و بالا بردن سطح
زندگانی مردم اهتمام و سعی کافی بعمل
آورید.
۲۲ مرداد ۱۳۳۲ - محمدرضا پهلوی»
درباره این جریانات و این فرمان محافل رسمی دولتی سکوت اختیار کرده و هیچگونه خبری نمیدهند.
امروز همچنین شایع بود که شاه قبل از آنکه ببغداد پرواز کند اعلامیه‌ئی تهیه کرده بود ولی از انتشار آن خودداری شده‌است.
هنوز از مفاد این اعلامیه اطلاعی در دست نیست ولی گفته میشود اعلامیه مزبور بطور مختصر تهیه شده بود و در آن شاه پس از اشاره باوضاع فعلی مردم را دعوت بسکون و آرامش کرده و علت عزیمت خود را، اوضاع مملکت قلمداد کرده است.
- شورای سلطنتی
ناطقین متینگ دیروز همه از دولت خواستار شدند که شورای سلطنتی را تشکیل دهد تا سرنوشت آینده مملکت را تعیین کند گفته میشود مطالعات دولت برای تعیین اعضاء شورای نیابت سلطنت ادامه دارد و این شورا برای تعیین تکلیف مملکت تصمیم خواهد گرفت و ممکن است پس از تشکیل این شورا موضوع تشکیل مجلس موسسان عملی شود.
- رژیم آینده مملکت
درباره رژیم آینده سلطنت هنوز هیچ اظهاری از طرف مقامات رسمی نشده است و در هر حال این موضوع به آراء عمومی گذاشته میشود و مردم در یک رفراندم نظر خود را ابراز خواهند داشت
امروز گفته میشد که در شورای نیابت سلطنت هیچیک از افراد خانواده سلطنتی عضویت نخواهند داشت
- مندرجات امروز جرائد
امروز تمام روزنامه‌ها ستونهای خود را به مقالات، اخبار و تفسیرهای مربوط به کودتای نیمه تمام افسران گارد شاهی و عزیمت شاه و ملکه از ایران اختصاص داده‌اند و اینک ماحصل مندرجات جرائد را برای اطلاع خوانندگان چاپ میکنیم:
روزنامه‌های چپ و روزنامه‌های طرفدار دولت همه تقاضا کرده‌اند «شاه غیابا محاکمه و مجازات شود».
روزنامه شجاعت که بجای بسوی آینده ارگان جمعیت های چپ منتشر میشود در شماره امروز خود نوشته است:
دیروز صدها هزار مردم تهران در تظاهرات وسیع و بی‌سابقه‌ای تنفر خود را بتوطئه کودتا ابراز داشتند. هندرسن سفیر کبیر مداخله‌جوی امریکا از نظر خارجی توطئه را رهبری میکرد - دولت باید فورا همه عاملین کودتا را در هر جا و هر مقامی که هستند دستگیر کند و بمجازات برساند. نخست وزیر کودتا سرلشکر زاهدی بود».
روزنامه شجاعت مطالبی هم درباره کودتای پریشب دارد که در شماره دیروز چاپ شده است.
روزنامه «نیروی سوم» ارگان حزب زحمت کشان ملت ایران (نیروی سوم) محاکمه غیابی و مجازات شاه را خواستار شده.
نیروی سوم مینویسد :
تکلیف آینده را ملت با رفراندم تعیین خواهد کرد»
روزنامه جبهه آزادی ارگان مرکزی حزب ایران در سرمقاله خود روی یک تیتر ۷ ستونی مینویسد: «دولت ملی ما باید شاه را مستعفی اعلام و شورای سلطنتی تشکیل دهد»
روزنامه داد در سرمقاله خود به توطئه کودتا حمله کرده و مینویسد:
«کودتا هر چه باشد، از هر مقام و شخص و بهر نوع از مظاهر آن شدیدا مورد اعتراض ما بوده و عقیده داریم جز یک مرض خطرناکی که متاسفانه در مشرق نشو و نما می نماید چیز دیگری نیست که باید با آن شدیدا مبارزه کرد.
اعتقاد ما این است در چنین موردی که با احساسات ملی و اساس استقلال مملکت ما تماس دارد باید سعی نمود حقیقت امر را کشف کرد دید اولا فکر وقوع کودتا تا چه حد بوده است و ثانیا عوامل اصلی الهام دهنده این فکر چه مقامات و اشخاصی بوده‌اند. ثالثا نتیجه تحقیقات بیطرفانه از اشخاص ذیمدخل را باطلاع ملت ایران رسانید تا قضاوت صحیح خود را با ایمان کامل به صحت آن بکار برند و روزنامه شاهد ارگان حزب زحمتکشان دکتر بقائی در سرمقاله خود مینویسد: «دکتر بقائی و زهری در زندان مصدق – کودوتآتر مصدق هنوز ادامه خواهد داشت. کودتای ساختگی دولت برای تغییر رژیم است شبح مخوف قلدری و کمونیزم ایران را فرا گرفت»
شاهد در مقاله دیگری مینویسد: «برای تکمیل کودتای مصدق ابن کودتای قلابی را بوجود آوردند. حزب ما با هر گونه کودتا علیه رژیم مشروطیت پارلمانی مخالف است»
- روزنامه شجاعت درباره توطئه کودتاچیان چه مینویسد؟
روزنامه شجاعت (بسوی آینده) در شماره امروز خود تحت عنوان «شب شنبه در باغشاه چه گذشت؟» مینویسد:
ساعت ۵ر۲۲ فرمانده گارد سرهنگ نصیری باتفاق افسران زیر بپادگان باغشاه وارد شدند سرگرد پیاده فردوست، سروان پیاده سلیمی، سروان سوار جهان‌بین، ستوان ۱ پیاده ریاحی محافظ فرمانده گارد سرهنگ نصیری، سرگرد پیاده رکنی.
افسرانیکه در پادگان باغشاه آماده بودند بسرپرستی سرگرد پیاده حسن عاطفی بفرمانده گارد معرفی شدند در این ضمن سرهنگ ۲ خسروپناه هـم بباغشاه آمد و مراجعت نمود که با قسمت خود بمنزل نخست‌وزیر برود و در توقیف او اقدام کند.
پس افسران مقیم باغشاه را باطاق افسر نگهبان درب جبهه، هدایت نمودند. در این محل سرهنگ نصیری نطقی ایراد کرد ضمن آن گفت شاه کشور در این دو سال با کمال صمیمیت با دکتر مصدق همکاری کرد خواهران و برادران و مادر خود را برای جلب رضایت او بخارج فرستاد مع‌الوصف کوچکترین تغییری در وضع کشور داده نشده است لذا اینجانب از طرف شاه پیغامی جهت دکتر مصدق دارم که مفاد آنرا جهت اطلاع شما افسران که باید مجری آن باشید قرائت می کنم. در این موقع نامه شاه را که مضمون آن عزل مصدق بود قرائت کرد در این موقع سرتیپ بازنشسته گیلانشاه هم بباغشاه وارد شد و با سرهنگ نصیری مدتی در خلوت صحبت کردند سرهنگ نصیری پس از ختم صحبت با گیلانشاه مجددا وارد اطلاق شد و ماموریت افسران و افراد را معین کرد دو کامیون سرباز بفرماندهی ستوان یک عسکری در حالیکه تمام افراد آن ذخیره‌گذاری نموده بودند ماموریت یافتند که بمعیت دو ماشین بیوک سبز رنک اسکورت که سرگرد فردوست و سروان جهان‌بینی و سرگرد عاطفی و سروان سلیمی هم در آن سوار بودند فرمان شاه را باطلاع نخست وزیر برسانند سپس سرهنک نصیری گفت نخست‌وزیر از طرف شاه معلوم شده و سرلشگر زاهدی است رئیس ستاد ارتش هم سرهنگ باتمانقلیچ است که هم اکنون با زره شکن از سلطنت‌آباد حرکت نموده و در مقر فرماندهی خود یعنی ستاد ارتش است. رئیس شهربانی سرتیپ دفتری است که او هم در محل خدمت خود حاضر خواهد شد سرهنگ دو خسرو پناه هم با ما همکاری خواهد نمود. گروهان سروان بلاری که در باغشاه میباشد و ماموریت پاسداری آنجا را بعهده دارد باید ساعت ۱۲ نزدیک خانه نخست‌وزیر باشد. در قسمتهای راه آهن، بی‌سیم، برق رادیو و پست و تلگراف هم عده‌ای هستند که باید آنجا ها را اشغال کنند.
پس از اجرای عملیات نخست‌وزیر را بباشگاه افسران خواهم برد و هر کشوریکه بخواهد تحت‌الحفظ اعزام خواهد شد. البته مامورین آگاهی هم اشخاص سرشناس و سران حزب توده را فورا دستگیر و باغشاه اعزام خواهند نمود.
در ساعت ۶ صبح نیز شاه پیامی از رادیو بملت ایران ایراد خواهد نمود و حقایق را باطلاع ملت خواهد رسانید»
روزنامه مزبور در پایان مینویسد در این موقع سرهنگ نصیری فرمانده گارد که قرار بود خود بمنزل نخست وزیر برود حرکت کرد. در خیابانی که بمنزل نخست وزیر میرسد اتومبیل زیاد بود و سرهنگ نصیری برای اینکه جلب توجه نشود باتفاق افسران گارد از اتومبیل پیاده شدند و بمنزل نخست وزیر حرکت کردند مامورین از ورود آنها جلو گیری میکنند افسران گارد مامورین شهر بانی را دستگیر و بکاخ میبرند و در این موقع سرهنک ممتاز نامه سرهنگ نصیری را میگیرد و برای رویت نخست وزیر میبرد ولی در این موقع طبق دستوری که میرسد سرهنک نصیری و همدستان او توقیف میشوند و دست گیری نخست وزیر عقیم میماند»
- جریان دستگیری علی بجنود همسایه سرتیپ ریاحی
دیروز از قول آقای مهندس زیرکزاده نوشتیم که وقتی ایشان و آقای مهندس حقشناس را سربازان گارد از منزلشان میبردند یکی از همسایه های ایشان را هم گرفته بودند این شخص که نامش آقای علی بجنود می باشد و شغلش معماری است و ضمنا همردیف سروان هم هست، جریان دستگیری خود را امروز چنین تعریف میکرد.
منزل من روبروی منزل رئیس ستاد ارتش است شب شنیدم صدای تیر بلند شد بنوکرم گفتم برود به‌بینند چیست وقتی نوکر من رفت در باغ را باز کند خانم من چراغ را روشن کرد وقتی در را باز کرد عده‌ای شروع بزدن او کردند من تا خواستم بگویم چرا او را میزنید عده‌ای سرباز مرا بکوچه کشیدند خانم بنده را که چراغ روشن میکرد تهدید به قتل کردند که اگر چراغ را روشن کنی تو را می کشیم بنده را با یک زیر پیراهن و یک زیر شلوار کوتاه بدون کفش ببازداشتگاه سعدآباد بردند در بین راه نیز مرتبا بمن ته تفنگ میزدند و تهدید میکردند آنقدر کتک خوردم که وقتی مرا ببازداشتگاه سعدآباد بردند آقای دکتر فاطمی در همان اطاق بود و من ایشان را نشناختم ایشان یک سیگار آتش زدند و بمن دادند وقتی سیگار کشیدم و حواسم جمع شد متوجه شدم ایشان آقای دکتر فاطمی وزیر خارجه هستند و در طرف دیگر من هم آقایان مهندس زیرکزاده و حقشناس قرار دارند پس از یک ربع ساعت بنده را برای تحقیقات باطاق دیگر بردند و پرسیدند رئیس ستاد ارتش الان کجا هست؟ و آیا در منزل شما هست یا نه؟ بنده گفتم رئیس ستاد ارتش منزلشان روبروی منزل بنده است ولی خودشان که در منزل من نیستند باز هم مرا تهدید بقتل کردند و گفتند اگر رئیس ستاد در منزل شما بوده و یا باشد شما را همین جا می‌کشیم بعد بنده چون با لباس زیر بودم خواهش کردم شخصی برود لباسهای مرا از منزل بیاورد تا بپوشم و بآن اطاق بروم بعد آقایان را بشهر بردند و برگرداندند. و مرا پس از سئوالهائی آزاد کردند و گفتند می‌توانید بمنزلتان بروید.
- توضیح یکی از افسران محافظ نخست وزیر
آقای سروان فشارکی که یکی از چهار نفر افسران گارد محافظ منزل آقای نخست‌وزیر میباشند راجع نحوه جریان حمله بمنزل آقای نخست‌وزیر اینطور اظهار داشت:
مقارن ساعت دوازده دو نفر افسر که از چهار راه شاه بطرف منزل نخست‌وزیر میآمدند نظر مرا جلب کردند و پس از اینکه بطرف آنها رفته و مختصری صحبت کردم بلافاصله آنها تغیر جهت داده و در خیابان شاه بسمت مغرب حرکت کردند.
بلافاصله پس از تصمیمی که با سایر رفقا گرفتیم تصمیم گرفته شد نامبردگان را تعقیب و از سیر و حرکت آنها اطلاع حاصل نمائیم ولی متاسفانه آنها را ندیدم بهمین جهت از خیابان شاه وارد سی متری نظامی شده و از خیابان پاستور مراجعت نمودم تا بچهار راه سردرب سنگی و کاخ مرمر رسیدیم در این چهارراه عده‌ای از افسران گارد سلطنتی بطور غیرعادی اجتماع کرده بودند که بمحض مشاهده اینجانب بلافاصله چند نفر آنها داخل بیوک کروکی سلطنتی شده و برای دستگیری من حرکت کردند ولی متاسفانه نتوانستند باینجانب دست یابند لذا مراجعت نمودند و منهم بچهار راه حشمت‌الدوله آمده و مراقب اوضاع بودم و در همین محل بود که مشاهده شد چند کامیون حامل سرباز و زره‌پوش و جیپ بطرف منزل آقای نخست وزیر پیش میآمدند لذا فورا برای اطلاع از جریان امر و قصد حرکت آنان بطرف کلانتری یک حرکت کردم و هنوز بخیابان پهلوی نرسیده بودم که دو کامیون از خیابان پهلوی بسمت چهارراه حشمت‌الدوله در حرکت بودند فورا افسر مربوطه را احضار کرده و پرسیدم کجا میروید پس از اطمینان باینکه اینها کمک هستند بلافاصله دو کامیون را در محل چهارراه قرار داده ومانع عبور ستون کامیون کودتاچیان شدم ضمنا تانکی نیز وسط چهار راه قرار داده شد
در نتیجه افسران گارد که اوضاع را نامساعد می‌بینند نا چار پیاده بسمت منزل آقای نخست‌وزیر حرکت کرده و من هم قبل از آنها خود را بدر خانه رسانده و داخل شدم و مشاهدات خود را عینا باطلاع سایر رفقا رسانده و بلافاصله بیرون آمدم در همین موقع سرهنگ نصیری فرمانده گارد سلطنتی که جلو در منزل آقای نخست‌وزیر رسیده بود اظهار داشت که حامل نامه‌ای از شاه برای آقای نخست‌وزیر است که بایستی شخصا بایشان تسلیم نماید در پاسخ اظهار داشتم که ممکن است نامه را بمن که افسر محافظ ایشان هستم بدهید و البته رسید آنرا بشما خواهم داد ولی قبول نکرد و گفت بایستی آقای سرهنگ دفتری تشریف بیاورد تا کاغذ را بدهم منهم بلافاصله داخل منزل شده و پس از اقدامات احتیاطی و مذاکره با سایر افسران محافظ آقای سرهنگ دفتری پس از اطمینان از سازمان دفاعی و حفاظتی خودمان برای گرفتن نامه از منزل خارج شده و با سرهنگ نصیری مذاکره شد و بالاخره نامه را دریافت و بحضور آقای نخست وزیر تسلیم نمودند که ایشان هم بخط خودشان رسید نامه را مرقوم فرمودید ولی در این موقع که ساعت نیم بعد از نیمه شب بود افسران گارد بطرف کاخهای سلطنتی حرکت کردند.
ولی بلافاصله بآقای سرهنگ ممتاز دستور داده شد نامبردگان را توقیف و افراد آنها را خلع سلاح نمایند لذا با نهایت شوق برای خلع سلاح این کامیون سرباز و سران خائن آنها حرکت کردیم و بالاخره سرهنگ نصیری دستگیر و تسلیم مقامات مربوطه گردید.
- در فرمانداری نظامی
از صبح دیروز که فرمانداری نظامی وضع غیر عادی بخود گرفت مرتبا مامورین آن در رفت و آمد بودند.
دیروز مامورین فرمانداری تا نیمه های شب در محل فرمانداری نظامی انجام وظیفه کرده و پیوسته گزارشهای رسیده را مورد مطالعه قرار میدادند.
- تهیه لیست
پس از این که نقشه کودتا فاش شد و کودتاچیان هر یک فراری و متواری گردیدند در فرمانداری نظامی با نظر مقامات دولتی لیست عده‌ایکه در این جریان دست داشته‌اند تهیه شد.
گفته میشود در لیستی که فعلا تهیه شده از ۵۰ نفر اسم برده شده که تا ساعت ۱۱ صبح امروز عده‌ئی از آنها دستگیر شدند.
- ۱۲ نفر بازداشت‌شدگان دیروز
همانطور که در شماره گذشته اطلاع دادیم از پریشب تا آخر وقت اداری دیروز آقایان امینی کفیل دربار بهبودی رئیس کاخهای سلطنتی، ارنست پرون و اشتری و از افسران ارتش آقایان سرهنگ نصیری، سرهنگ آزموده، سرهنگ نوذری ، سرهنگ زند کریمی، ستوان ۱ ریاحی، همردیف سرتیپ پرورشی
و از افسران شهربانی سرگرد پولاد دژ و سرگرد مقدم بازداشت شدند.
بازداشت شدگان مذکور در زندانهای دژبان و شهربانی محبوس گردیدند
بطور کلی تا یکساعت بعد از ظهر دیروز ۱۲ نفر دستگیر و توقیف گردیدند
- ۱۲ نفر دیگر
علاوه بر ۱۲ نفر مزبور از بعد از ظهر دیروز تا ساعت ۱۱ صبح امروز ۱۲ نفر دیگر بتدریج دستگیر و توقیف شدند
این عده عبارتند از آقایان سر لشگر باتمانقلیچ سرتیپ شیبانی، سرهنگ کسرائی، سرهنگ خسرو پناه، سرهنگ منصورپور - سروان سلیمی، سروان نراقی، سروان شقاقی از افسران ارتش، و سرهنک حمیدی افسر شهربانی
علاوه بر این عده آقایان دکتر مظفر بقائی کرمانی و علی زهری و کنعانی‌زاده و نوکر زهری هم دیروز توقیف شدند.
- توقیف دکتر بقائی و زهری
بطوریکه خوانندگان اطلاع دارند آقای دکتر مظفر بقائی کرمانی متهم بشرکت در توطئه قتل سرتیپ افشار طوس رئیس سابق شهربانی کل کشور میباشد آقای دکتر بقائی تا کنون بعلت داشتن مصونیت پارلمانی در فرمانداری نظامی حضور نیافته بود. ساعت شش بعد از ظهر دیروز آقایان سرهنگ نادری رئیس اداره کارآگاهی، سروان فهیم سروان علوی، ستوان دوم علیشاهی و دو کارآگاه و دو گروهبان برای جلب آقای دکتر بقائی بمجلس شورای ملی مراجعه کردند.
- قدم میزدند
موقعیکه مامورین وارد محوطه مجلس شدند آقایان دکتر بقائی و علی زهری و کنعانی‌زاده یکی از اعضای حزب زحمتکشان و یک نفر دیگر که گویا نوکر آقای زهری بوده است در باغ بهارستان مشغل قدم زدن و صحبت کردن بودند. روحیه آنها قوی بود و دکتر میگفت و میخندید و بطور کلی مثل اینکه از این عوالم خارج بودند.
- اخطار برئیس گارد
مامورین جلب دکتر بقائی پس از ورود بمحوطه مجلس بآقای سرهنگ قازیرات رئیس گارد مجلس مراجعه کرده و اظهار داشتند به آقای دکتر بقائی بگوئید تشریف بیاورند فرمانداری نظامی.
رئیس گارد مراتب را به آنها
هوالعزیز
عالیقدر رهبرا:
شما را از این جهان لذت و آسایشی بردن حرام است، شما فرزند خلف و صالح و جانباز بزرگ مصیبت‌کش جهان اعلیحضرت حسین بن علی ع هستید و از هر کس برای تحمل مصیبت در راه خدا و بعشق خدا سزاوارترید. فوت نابهنگام همسر جوان شما تاثرات دینی شما را تکمیل کرد.
این مصیبت هم که پس از تقدیر حق ناشی از هجمات و حملات مداوم عمال هیئت حاکمه غاصب بر مسکن و ماوای شما بود بر دفتر قطور مصائب و زحمات طاقت‌فرسای شما در راه اسلام عزیز افزوده گردید. امید آنکه این فاجعه جانگداز آخرین مصیبت شما بوده بزودی بدست مقتدر شما باین رجاله‌بازی‌ها و آشوبگری‌ها و بی‌دینیها خاتمه داده شود و حکومت صالح اسلامی را تشکیل دهید.
پیمان و عهد ما با شما تا آخرین روز زندگی ناگسستنی است
| بیاری خدای توانا فدائیان اسلام |
هوالعزیز
بیادبود فوت روح‌گذار و مرگ نابهنگام همسر جوان حضرت نواب صفوی مجلس ختمی «۳شنبه» فردا از ۴ بعدازظهر در مسجد اباذر «خیابان زرین‌نعل» برپا است
| بیاری خدای توانا فدائیان اسلام |
با نهایت تاسف و تالم فوت مرحوم شاهزاده سرتیب عبدالحسین
جهانگیری (عنایت‌السلطنه) را باطلاع دوستان و آشنایان میرساند مجلس
ختم مردانه آن مرحوم روز سه‌شنبه ۲۷ر۵ر۳۲ از ساعت ۹ تا ۱۱ در مسجد
مجد برگزار می‌گردد.
حسین علاء – علی‌رضا قراگزلو (بهاءالملک) حسنعلی
فرمند (ضیاء الملک) محسن قراگزلو – سپهبد آق‌اولی –
صارم‌السلطنه قراگزلو – احتشام‌الدوله قراگزلو – غلامحسین
امیری قراگزلو – حسن جهانگیری – منصور جهانگیری
ستوان هوشنگ جهانگیری – ابو القاسم نراقی – امیر مظفر شهردار
منتصرالملک – خلیل‌پور – سرهنگ حسن خلیل‌پور – سرتیپ
حسنعلی رزم آرا – حسن سیاسی – محسن خلیل‌پور – سرهنک
علی اکبر خلیل پور – کاظم نراقی – جواد کوثر – محمد
عضدی – علی اقتداری قراگزلو – علی میرفندرسکی – مجلس
ترحیم زنانه همان روز عصر از ساعت ۷ تا ۹ در منزل صبیه
آن مرحوم واقع در خیابان ژاله کوچه مشیری منزل
نراقی برگزار میشود– تاجماه قراگزلو - معصومه ایلا
قراگزلو – ضیاءالملوک جهانگیری – عشرت نراقی – مریم
شهردار – مولود مؤیدی – بهجت سیاسی – نصرت رزم آرا
اقدس عضدی – کوکب جهانگیری
